Ceza Muhakemesi Kanunu 231. Madde uyarınca Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması HAGB olarak kısaltılır. Sanığa verilen cezanın belirli bir denetim süresine tabi olunmak sureti ile sonuç doğurmaması için sanığın bu süre içinde kasıtlı olarak suç işlememesi ve yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekir.
Bu karar kapsamında sanık hakkında hükmolunan cezanın ortadan kalkması mümkün hale gelmektedir. Karara uygun davranan sanık için davanın düşmesi sonucu doğar. Bu karar alındığında sonuç doğuracak bir mahkeme hükmü henüz oluşmamış demektir.
HAGB kararı alındığında sanık 5 yıl boyunca denetime tabi olur. Bu süre 18 yaşından küçükler için 3 yıldır. Sanığın denetim süresi içinde yeni bir suç işlememesi ve yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekir. Bu koşullar sağlanmadığı takdirde sanık hakkında hükmolunan ve geri bırakılan ceza açıklanır. Cezanın açıklanması ise HAGB kararının iptali anlamına gelmektedir.
HAGB Şartları
HAGB şartları birlikte sağlandığında mahkemenin bu kararı alabilmesi söz konusu olur. Sanığa ikinci bir şans veren bu uygulama kapsamında sanıktan da yükümlülüklerini yerine getirmesi ve denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlememesi beklenir.
Hâkim hükmün açıklanmasının geri bırakılması yönünde bir karar alacağı zaman suça dair ve sanığa dair koşulları da değerlendirmektedir. Sanığın koşulları birlikte sağlamadığı hallerde HAGB kararı alınamamaktadır.
Suça Dair Şartlar
HAGB kararı verilirken suça dair şartlara da bakılır. Özel kanunlarla yapılmış olan düzenlemeler gereği bazı suçlar işlendiğinde HAGB kararı verilemez. Disiplin suçları, karşılıksız çek keşide edilmesi suçu, imar kirliliğine sebep olma suçu, disiplin ve tazyik hapsi gerektiren fiiller, inkılap kanunlarında yer verilen suçlar hakkında HAGB kararı verilememektedir.
HAGB kararı verilebilmesi için sanığa dair ve suça dair koşulların bir arada olması gerekir. Koşulların birlikte sağlanmadığı hallerde bu karar uygulanamaz.
Sanığa Dair Şartlar
Sanığa dair koşullardan biri daha önce kasıtlı bir suç sebebi ile hakkında mahkûmiyet kararının alınmamış olmasıdır. Sanık hakkında geçmişte verilen bir mahkûmiyet kararı varsa sicilinden silinme koşullarına uygun olarak silindiği takdirde HAGB kararı alınabilir.
Bunun yanı sıra sanık kasıtlı bir suç işlemişse mahkumiyetinin üzerinden tekerrür hükümleri uygulanmasına dair yeterli bir süre geçmişse HAGB kararı uygulanabilir. Kamu veya mağdur suç sebebi ile bir zarara uğradığında bu zararın tazmin edilmesi gerekir. Sanık işlediği suç sebebi ile ortaya çıkan kamu zararının yanı sıra mağdura yönelik zararı da tazmin etmekle mesul tutulur.
Mahkemenin sanık hakkında HAGB kararı verebilmesi için kamunun uğramış olduğu maddi zararın giderilmesi zorunludur. Ortaya çıkan suç, kamuya zarar verebileceği gibi bireysel olarak da kişilerin zarara uğramasına yol açabilir. Bu durumda da mağdurun zararının tazmin edilmesi önemli olacaktır. Maddi zararları kapsayan bu konu manevi zararlar için geçerli değildir.
Sanığa dair şartlardan biri de mahkemenin hakkında vereceği HAGB kararını onaylamasıdır. Sanığın onaylamaması durumunda bu karar geçerli olmaz. Sanığın tutum ve davranışları mahkeme nezdinde olumlu sonuç doğurmalıdır. Mahkemenin kanaati sanığın bir daha suç işlemeyeceği yönünde olduğu takdirde ve diğer koşullar da sağlanmış ise HAGB kararı verilebilir.
Sanık daha önce taksirle bir suç işlemiş ise ve hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı varsa HAGB kararı alınabilir. Sanığın kasıtlı bir suçtan mahkum olmadığı hallerde adli sicil kaydına işlenmiş olan denetimli serbestlik hükümleri tedbiri söz konusu ise HAGB kararı alınabilir.
Sanık için verilen HAGB kararının ardında 5 yıl denetim süresi içerisindeyken sanığın kasten suç işlememesi ve yükümlülükleri yerine getirmesi de zorunludur. Aksi durumda karar verilmiş olsa dahi dosya yeniden açılır ve karar iptal olur. 18 yaşından küçükler için denetim süresi ise 3 yıldır.
Suç İşlenmesi Sebebi ile Oluşan Maddi Zararın Tazmini
Suç işlendiğinde kamunun ya da mağdurun bir zarara uğraması söz konusu olacaktır. Uğranılan bu zarar giderilmeden HAGB kararı alınamamaktadır. Suçun sebep olduğu maddi zararlar bu kapsamda yer alır.
Manevi zararlar uğranılan zarar çerçevesi içinde değerlendirilmemektedir. Zarar giderileceği zaman da zarara konu olan şey aynen veya tazmin yolu ile giderilir. Zarar tespit edilirken bilirkişi incelemesine gerek duyulabilir. Ceza mahkemesinin görevi oluşan zararı yaklaşık bir biçimde tespit etmektir.
Zarar kısmen giderilmiş ise bu durumda mahkemenin HAGB kararı verebilmesi için mağdurun rızası aranır. Mağdurun onayı olmaması halinde de HAGB kararı verilemez.
HAGB Kararını Sanığın Kabulü
HAGB kararının uygulanabilmesi koşullarından biri de kararı sanığın kabul etmesidir. Sanık bu kararı kabul etmezse HAGB hükümleri geçerli olmayacaktır. Ayrıca belirtmekte fayda var ki HAGB kaynaklı hukuki iş ve işlemlerde ceza avukatı yardımına başvurmak, hak ve menfaat kaybının önlenmesi bakımından en sağlıklı yaklaşım olacaktır.
Mahkemenin Sanığın Suç İşlemeyeceğine Kanaat Getirmesi
Mahkeme sanık hakkında yeniden suç işlemeyeceğine dair bir kanaat oluşturduğunda HAGB kararı verebilme koşullarından biri sağlanmış olur. Aksi yönde bir kanaat oluşması halinde mahkemenin bu kararı alması söz konusu olmayacaktır.
Denetim Süresi İçinde Sanığın Suç İşlemesi
Sanık için tanınan denetim süresi 5 yıldır. 18 yaşından küçükler için bu süre 3 yıl olarak kabul edilir. Sanık bu denetim süresi içerisinde kasti olarak suç işlememelidir. Suç işlemediği gibi sanığın kendisi için tanımlanmış olan yükümlülüklere de uyması zorunludur. Aksi halde sanık hakkında alınan HAGB kararı bozulur. Mahkemenin bu durumda sanık hakkında hükmolunan cezayı açıklaması gerekir.
Sanık bu süre içinde suç işlemez ve yükümlülüklere de uyarsa açıklanması geri bırakılan hükmün ortadan kalkması söz konusu olur. Bu durumda dava düşer. Sanık dava öncesindeki hukuki statüsüne yeniden kavuşur.
HAGB Kararı Verilemeyen Suçlar
Bazı suçlar bakımından HAGB kararı verilememektedir. Bu suçlar söz konusu olduğunda özel kanunlara göre hareket edilir. Bu kapsamda HAGB kararı verilemeyen suçlar şunlardır:
- Disiplin Mahkemeleri Kanunu çerçevesinde yer verilen disiplin suçları,
- İmar kirliliğine neden olan suçlar,
- Karşılıksız çek keşide etme suçu,
- İnkılap kanunlarına yönelik suçlar,
- Disiplin ve tazyik hapsine gerek duyulan fiiller.
Adli Para Cezası ve HAGB Kararları
Adli para cezaları hapis cezasına seçenek olarak verilebilir. Bunun yanı sıra hapis cezası ile de uygulanabilen adli para cezaları hapis cezasından da çevrilebilmektedir. Sanık hakkında hükmolunan ceza yalnızca adli para cezası ise veya adli para cezası ile hapsi cezasına birlikte hükmolunduysa para cezası hakkında HAGB kararı verilebilir.
Adli para cezasının doğrudan verilmiş olması gerekir. Hapis cezasından çevrilmiş adli para cezaları için HAGB kararı uygulanamamaktadır.
Hapis Cezası ve HAGB Kararları
Sanık hakkında verilecek HAGB kararında hapis cezasının süresi önemli olur. Sanığa yönelik yargılama neticesinde hükmolunan ceza 2 yıl ve daha alt sınırda ise bu karar alınabilir. 18 yaşının altındakiler için de hükmolunan cezanın 2 yıl ve altında bir süreye tekabül etmesi koşulu aranmaktadır.
Hapis cezası söz konusu olduğunda verilecek HAGB kararı için suçun niteliğine bakılmaksızın hareket edilir. Bunun yanı sıra suçun taksirle ya da kasten işlenmesine de bakılmaz. Burada dikkate alınacak şey ceza miktarı olmaktadır.
HAGB Kararı İtiraz Hakkı
Sanık hakkında verilen HAGB kararına itiraz edebilir. Karar verildikten sonra sanığın yüzüne okunmasının ardından ya da tebligat yapıldığı tarih başlangıç olmak sureti ile 7 gün içinde itiraz hakkı kullanılabilir.
HAGB kararının uygulanabilme koşulları şartların bir arada sağlanmış olmasına bağlıdır. Sanık için geçerli olan koşullardan biri de hakkında HAGB kararı verilmesi durumunda buna itiraz etmemiş olmasıdır. Sanık bu karara itiraz ederse HAGB kararı uygulanamamaktadır.
HAGB kararı veren mahkemeye yapılan itirazlarda öncelikle bir dilekçe sunulur. Mahkeme kendisine sunulan dilekçeyi inceler incelediği dilekçeyi yerinde bulmaz ise inceleme yetkisine sahip olan mahkemeye bu dilekçeyi gönderir.
HAGB kararına hükmeden mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi ise bu mahkemenin yer aldığı adliyede bulunan Ağır Ceza Mahkemesi itiraza konu olan dilekçeyi inceler. Aynı adliyede Ağır Ceza Mahkemesi yoksa hangi mahkeme bu kararı vermişse onun yargı çerçevesindeki Ağır Ceza Mahkemesi’ne dilekçe incelenmek üzere gönderilir.
HAGB Kararı Kanun Yararına Bozma
HAGB kararı alındıktan sonra bu karara itiraz edilmediği takdirde veya itiraz edilmiş ise itirazın reddi durumunda karar kesinleşir. Kararın kesinleşmesinin ardından da kanun yararına bozma yoluna gidilebilir.
Bu tür bir durum söz konusu ise Yargıtay’ın görev alanı devreye girer. Kanun yararına bozma talebini inceleme mercii Yargıtay’dır. Yargıtay bu kararı incelerken biçim açısından ele alır. Kararın içeriği denetlenmez. Yargıtay incelemesini aşağıdaki doğrultuda yapar:
- Sanık hakkında hükmolunan cezanın HAGB kanun yolu ile uyumlu olup olmadığı,
- Zararın tazmininin gerçekleşip gerçekleşmediği,
- Denetim süresinin doğru olup olmadığı,
- Suçun HAGB uygulanması yönünde engel teşkil edip etmediği,
- Sanığın önceden işlenmiş bir suçu varsa kasti işlenip işlenmediği,
- HAGB koşullarını hâkimin değerlendirip değerlendirmediği.
Yargıtay bu hususları inceledikten sonra hukuka aykırılıklar tespit ettiği takdirde yeni bir yargılama talebi oluşturur. Yeniden yargılama yapılacağı zaman da dosya mahkemeye iade edilir.
Sıkça Sorulan Sorular
HAGB Kararı Uygulama Koşulları Nelerdir?
HAGB kararı uygulanacağı zaman suça dair ve sanığa dair şartların bir arada olması gerekir. Sanığa dair şartlar arasında yer alanlar; sanığın daha önce kasti bir suçtan mahkûmiyet almamış olması, kararı kendisinin de kabul etmesi, denetim süresi içerisinde kasti olarak yeni bir suç işlememesi ve denetim süresinde yükümlülüklerini yerine getirmesidir. Sanık ortaya çıkan zararı tazmin etmelidir. Suça dair şartlar ise özel kanunlarda yer verilen suçlara yönelik bir suç işlenmemiş olmasıdır.
HAGB Kararında Denetim Süresi Nedir?
HAGB kararı için kanunda ön görülen denetim süresi sanıklar için 5 yıldır. Sanık 18 yaşından küçük olduğunda bu süre 3 yıla inmektedir. Bu süre zarfında sanık kasti olarak yeni bir suç işlememeli ve yükümlülüklerine riayet etmelidir.
HAGB Kararı Alan Sanık Memur Olabilir mi?
HAGB kararı ile sanıklara ikinci bir şans tanınmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda hakkında HAGB kararı uygulanabilen biri memuriyet hakkından yaralanabilir.
