Adalet Bakanlığı, Cumhuriyet Başsavcılığı’na istinaf ve temyiz incelemesine tutulmayan fakat kesinleşen hüküm ve kararlarla ilgili olarak, ortaya çıkan hukuki aykırılıklara istinaden kanun yararına bozma yoluna başvurabilir.
Hakkında kanun yararına bozma kanun yoluna başvurulacak olan karar veya hüküm maddi hukuka aykırı olabileceği gibi usul hukukuna da aykırı olabilir. Yargıtay Ceza Dairesi Yargıtay Başsavcılığı’nın talebi olmayan bir konuda karar veremez. Kanun yararına bozma başvurusu maddi hukuka ve usul hukukuna aykırılıklar birlikte olduğunda da yapılabilmektedir.
Kanun yararına bozma olağanüstü bir kanun yoludur. Adalet Bakanlığı kendiliğinden veya kendisine yapılmış olan talep üzerine kanun yararına bozma yoluna gidebilir. Adalet Bakanlığı’na olağanüstü kanun yolu kanun yararına bozma talebi çeşitli kişilerce oluşturulabilir.
Kanun Yararına Bozma Nedir?
Olağanüstü kanun yollarından biri olan kanun yararına bozma, Adalet Bakanlığı’nın başvurusu ile yapılabilir. Adalet Bakanlığı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na hukuka aykırılıkları olan karar ya da hükümler için başvurabilir.
Hukuka aykırılıkların ciddi dayanaklarının olması bu başvuru sırasında dikkate alınır. Maddi Hukuka veya Usul Hukukuna aykırılık teşkil edecek hüküm ve kararlarda bu başvuru yapılabilir.
Bu karar veya hükümlerin istinaf ya da temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş olması gerekir. Hüküm istinaf veya temyiz aşamasında kesinleştiğinde olağanüstü kanun yolu olan kanun yararına bozma yapılamaz. Ayrıca belirtmekte fayda var ki uzman ve yetkin bir ceza avukatından yardım almak hak ve menfaat kaybı yaşanmaması adına önemlidir.
Kanun Yararına Bozma Yapılabilen Ceza Mahkemesi Kararları
Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Hükmolunan para cezasının 4000 TL’den az olması durumunda istinaf kanun yoluna başvurulamaz. Bu durumda ise karar kesinleşir. Bu tür bir karar için kanun yararına bozma yapılamaz.
- Ceza mahkemesi kararları istinaf ve temyiz incelemesinden geçmediğinde kanun yararına bozma yapılabilir.
- Kesinleşmiş olan HAGB kararı sebebi ile kanun yararına bozma yapılabilir.
- Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilmiş olan infaza yönelik kesin nitelik taşıyan kararlar için başvuru yapılabilmektedir.
- Yargılamanın yenilenmesi başvurusu reddedilirse ve bu karara itiraz edildiğinde yerel mahkemenin vereceği kesin nitelikteki kararlar için de kanun yararına bozma başvurusu gerçekleştirilebilmektedir.
- Savcılık tarafından verilen KYOK’a itiraz edilmesi durumunda bu karara karşı yapılan itiraz Sulh Ceza Hakimliği tarafından itirazın reddi kararı ile sonuçlandığında kanun yararına bozma yoluna gidilebilir.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu
Bu olağanüstü kanun yoluna başvurma yetkisi Adalet Bakanlığı tarafından kullanılabilir. Bunun yanı sıra yargılama yapılırken bu olağanüstü kanun yoluna başvuru hakkını kullanabilecekler şunlardır:
- Cumhuriyet savcısı,
- Sanık,
- Mahkeme,
- Şikayetçi,
- Müdahil,
- Hâkim.
Bu başvuruyu yapan kişilerin Adalet Bakanlığı’nı harekete geçirebilmek için taleplerini yasal dayanakları çerçevesinde yapmaları gerekir. Ayrıca ceza dava dosyasına iddia edilen hukuka aykırılıklar konusunda da dikkat çekilmesi oldukça önemlidir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na Adalet Bakanlığı’nın yapacağı başvuru hükmün Yargıtay tarafından bozulması talebi ile olurken bu müracaat yazılı şekilde gerçekleştirilmektedir. Bu işlemin ardından ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın Adalet Bakanlığınca gönderilen istem yazısını ve yasal dayanaklarını aynen yazmak sureti ile kararın ya da hükmün bozulması yönündeki talebini ilgili Yargıtay Ceza Dairesi’ne göndermesi gerekir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacak olan ve Adalet Bakanlığı’nın istemi üzerine gerçekleştirilen olağanüstü kanun yolu kanun yararına bozma Yargıtay’a yapılır. Bu başvuru Adalet Bakanlığı’ndan talep gelmesi durumunda yapılmak zorundadır. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın bu tür bir istemi reddetmesi mümkün değildir.
Kanun yararına bozma istemi o suça yönelik hangi ceza dairesinin görev alanında ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı o daireye istemi gönderir. Bu başvuruda ileri sürülecek nedenler yerinde bulunduğu takdirde ise Yargıtay istemi kabul eder. Nedenlerin yerinde bulunmaması istemin reddedilme sebebi olur.
Kanun Yararına Bozma Yapılamayan Kararlar
Maddi hukuk ya da usul hukuku açısından hukuka aykırılıklar olduğu düşünülen hüküm veya kararlar için başvurulabilen olağanüstü hukuk yollarından biri olan kanun yararına bozma başvurusu bazı durumlarda yapılamaz.
- Mahkemece veya hâkim tarafından verilmiş olan kararlar istinaf veya temyiz incelemesinden geçmesine rağmen bazı şartlarda kanun yararına bozma yoluna başvurulamamaktadır.
- Hâkim takdir yetkisini kullandığında bunun yerinde kullanılıp kullanılmadığı yönünde denetleme yapılması için kanun yararına bozma yoluna başvurulamamaktadır.
- Mahkemenin takdirinde olan istekler ve uygulamada yer alan takdir yanılgıları için kanun yararına bozma başvurusu yapılamamaktadır.
- Hâkimin takdir hakkı kapsamında yer alan hususlara yönelik kanun yararına bozma başvurusu kabul edilmez.
- Mahkemenin delillerin takdiri yönünde hatalı olduğu gerekçesine dayanılarak kanun yararına bozma başvurusu yapılamaz.
Kanun Yararına Bozma Sebepleri
Kanun yararına bozma sebepleri yasada sınırlandırılmamıştır. Bu hukuk yolu olağanüstü hukuk yollarından biridir. Bu sebeple de hukuka aykırılıklar olduğu iddia edildiğinde dayanakların da kuvvetli olması gerekir. Kanun yararına bozma Adalet Bakanlığı’nın yetki alanında olurken Adalet Bakanlığı’na müracaat ederek kanun yararına bozma talebi oluşturacak ilgili kişilerin dayanaklarının güçlü olmaması durumunda talebin reddedilmesi söz konusu olur. Hukuki aykırılıkların güçlü delillerle ispatlanması daima başvuru sahibinin yararınadır.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu kanun yararına bozma başvurusu için hukuka aykırılıkların olmasını başlı başına yeterli bir neden olarak kabul etmektedir. Kesinleşmiş olan ve hukuka aykırılıklar olduğu düşünülen kararların maddi hukuk ya da usul hukuku açısından değerlendirilmesi sonucunda aykırılıkların varlığı söz konusu ise bu başvuru yapılabilir.
- Maddi hukuka aykırılık teşkil eden hukuk hataları,
- Usul hukukuna ters düşen hukuk hataları,
- İstinaf ve temyiz incelemesine tutulmadan kesinleşmiş olan karar ve hükümler.
Kanun Yararına Bozmanın İnfaza Etkisi Olur mu?
Olağanüstü kanun yollarından biri olan kanun yararına bozma sonucunda infaz durmaz. İnfaz durdurulmak istendiğinde mahkemenin ayrı bir talep oluşturması gerekmektedir. Verilen karar kanun yararına bozma yoluyla olduğunda infaz süresi bakımından hükümlünün aleyhinde uygulanması söz konusu olmamaktadır.
İnfazın durdurulması isteneceği zaman başvuru Yargıtay ceza dairesine veya dosyanın gönderilmiş olduğu yerel mahkemeye yapılabilir. Kanun yararına bozmanın olağanüstü bir kanun yolu olması nedeni ile Yargıtay’ın istemi kabul etmesi ile yargılama yapılacaksa dava zamanaşımı hükümleri uygulanmamaktadır. Bu durumda hükümlü hakkında ceza zamanaşımı hükümleri geçerli olur.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Kanun Yararına Bozma Yetkisi
Adalet Bakanlığı tarafından gerçekleştirilebilen kanun yararına bozma başvurusu söz konusu olduğunda istisnai bir durum olarak Yargıtay bazı hallerde Cumhuriyet Başsavcısı’na kendiliğinden bu yola başvuru hakkını kullanma yetkisini verir.
Hükümlü hakkında verilen cezanın daha hafif bir ceza olması gerektiğinde ya da hükümlü için verilmiş olan cezanın kaldırılması söz konusu olduğunda istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeyen kararın bozulması gerekir.
Bu tür bir durumda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı doğrudan olağanüstü kanun yolu olan kanun yararına bozma başvurusunu yapabilir. Aynı karara yönelik Adalet Bakanlığı’nın önceden bir başvurusu olması durumunda ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı bu başvuruyu yapamaz.
Kanun yararına bozma, mahkemenin veya hâkimin vermiş olduğu kararların ya da hükümlerin istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmesi durumunda söz konusu olurken bu yetki Adalet Bakanlığı tarafından kullanılabilmektedir. Kanun yararına bozma başvurusu Adalet Bakanlığı tarafından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na yapılır.
Bunun yanı sıra Adalet Bakanlığı’na kanun yararına bozma istemi ile başvuru yapabilecek ilgili kişiler de bulunur. Bu tür bir talep oluşturulacaksa ilgililerin güçlü delilleri olması gerekir. Aksi halde istemin reddedilmesi kaçınılmaz olur.
Sıkça Sorulan Sorular
Hangi Durumlarda Kanun Yararına Bozma Yoluna Gidilebilir?
Adalet Bakanlığı, Cumhuriyet Başsavcılığı’na istinaf ve temyiz incelemesine tutulmayan fakat kesinleşen hüküm ve kararlarla ilgili olarak, ortaya çıkan hukuki aykırılıklara istinaden kanun yararına bozma yoluna başvurabilir.
Kanun Yararına Bozmanın İnfaza Etkisi Nedir?
Söze konu kanun yolunda infazın durması sonucu doğmaz. İnfaz durdurulmak istendiğinde mahkemenin ayrı bir talep oluşturması icap eder.
Kanun Yararına Bozma Süresi Var mı?
Herhangi bir hak düşürücü süre düzenlenmemiştir.