Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu ve cezası, 5237 sayılı yürürlükteki Türk Ceza Kanunu’nun 265’inci maddesinde “Görevi Yaptırmamak İçin Direnme” başlığı altında düzenlenmiştir. Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu ve cezası hakkında merak konusu hususların izah edildiği içeriğimizin dikkatle incelenmesini tavsiye etmekteyiz.
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme (Mukavemet) Suçu Nedir?
Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu; kamu görevlisinin, görevini icra etmesini engellemek maksadıyla cebre veya tehdide başvurulmasıdır. Bir başka deyişle, kamu görevlisine karşı, kamu görevlisinin görevini yapmasını engellemek için cebir veya tehdit kullanılması sonucu görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu vuku bulur.
Uygulamada görevli memura mukavemet suçu olarak da bilinen görevi yaptırmamak için direnme suçu, polise mukavemet, zabıtaya mukavemet vb. deyimlerle de ifade edilir. Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu ve cezası, 5237 sayılı yürürlükteki Türk Ceza Kanunu’nun 265’inci maddesinde şu şekilde düzenleme alanı bulmuştur:
(1) Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun yargı görevi yapan kişilere karşı işlenmesi halinde, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(3) Suçun, kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle veya birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır.
(4) Suçun, silahla ya da var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) Bu suçun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
Kamu görevlisine (memur, polis, zabıta, hakim, avukat vs.) karşı pasif direnme, görevi yaptırmamak için direnme suçuna sebebiyet vermez. İşbu suçun oluşması için kamu görevlisine karşı aktif (icrai) nitelikli davranışlar, yani tehdit veya cebir fiillerinin işlenmesi gerekir. Tehdit veya cebre başvurulduğu için mukavemet suçunun seçimlik hareketli suçlardan olduğu açıktır.
Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu ve cezası başlığı altında merak konusu hususları açıklamadan önce, ceza kanunu bakımından “kamu görevlisi” tanımı yapmak gerekir. Zira, görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçunun mağduru, ancak kamu görevlisi olabilir. Bu bakımdan, ceza kanunu çerçevesinde kamu görevlisinin kim olduğunu izah edelim.
TCK 265
TCK 265 yani 5237 sayılı yürürlükteki Türk Ceza Kanunu’nun 265’inci maddesi, görevi yaptırmamak için direnme suçunu düzenlemiştir. Buna göre; “Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” Suçun nitelikli hali söz konusu olduğunda, fail hakkında daha ağır bir cezaya hükmedilir.
Ceza Kanunu (TCK) Bakımından Kamu Görevlisi Kimdir?
Kamu görevlisi kavramı 5237 sayılı Kanun’da oldukça geniş bir kavram olarak kullanılmıştır. Söz konusu Kanun’a göre kamu görevlisinin kim olduğu ise md.6/1 – c’de düzenlenmiştir. Buna göre; ”Kamu görevlisi deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi” anlaşılır. 5237 sayılı Kanun’a göre;
- Polis, zabıta vs. memurlar,
- Avukat, hakim, savcı, bilirkişi, tanık gibi yargı görevi yapanlar,
- Milletvekili, belediye başkanı, belediye meclis üyesi, muhtar gibi seçilmişler,
- İlçe seçim kurulu başkanı, seçim sandık başkanı vs. atanmışlar,
TCK uygulamasında kamu görevlisi sıfatını haizdir. Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu ve cezası, fail hakkında hürriyeti bağlayıcı yaptırım öngörüldüğü için oldukça mühimdir. Bu suça ilişkin yürütülen soruşturma ve kovuşturmada etkin bir biçimde müdafaa edilmek, hak ve menfaat kaybı yaşamamak için ceza avukatı yardımına başvurmak, ilgilinin menfaatinedir.
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme (Mukavemet) Suçunun Cezası
Kamu görevlisine, görevini yerine getirmesine engel olmak için cebir veya tehditte bulunan kişi, görevi yaptırmamak için direnme suçunun faili olur ve TCK md.265’te öngörülen yaptırım üzere cezalandırılır. Söz konusu suçun cezası, aşağıda madde madde ifade edildiği üzere, belirli durumlarda diğerlerine göre daha ağır cezaya hükmedilmesini gerektirir:
- Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçunun faili hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir.
- Yargı görevi icra eden kişilere karşı (hakim, savcı, avukat, bilirkişi, tanık vs.) mukavemet suçu işlenmesi durumunda ise 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
- Suçun, failin kendisini tanınmayacak bir hale koymak suretiyle veya birden fazla kişi tarafından beraber işlenmesi durumunda, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır. Dolayısıyla, suçun temel şekli için öngörülen ceza dikkate alındığında, fail hakkında 8 aydan 4 yıla kadar hapis cezası söz konusu olacaktır.
- Görevi yaptırmamak için direnme suçunun silahla veya var olan ya da var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten faydalanılarak işlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılarak hükmedilir.
- Suç işlenirken, kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama halleri vuku bulursa, fail hakkında ayrıca kasten yaralama suçu sebebiyle de cezaya hükmedilir.
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunun Unsurları
Kamu görevlisinin, görevini yapamaması adına cebre veya tehdide başvuran herkes, görevi yaptırmamak için direnme suçunun faili olabilir. Cebre veya tehdide başvurmak, görevi yaptırmamak için direnme suçundan söz edilebilmesi için elzemdir. Zira, direnme fiilinin, kamu görevlisine karşı işlenmesi, bu suçun oluşması için yeterli değildir.
Suçun oluşması için, kamu görevlisinin, görevi kapsamına giren bir işi icra ettiği esnada, kamu görevlisine yönelik cebir veya tehdit kullanılmalıdır. Şayet kamu görevlisi görevi başında değilse ya da kendi görevinin kapsamına girmeyen bir işi icra ediyorsa, bu hallerde işlenen fiiller görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçunun oluşmasına neden olmaz.
Suçun unsurlarına ilişkin ifade etmemiz gereken bir diğer husus, kamu görevi tamamlandıktan sonra kamu görevlisine karşı cebre veya tehdide başvurma halinde görevi yaptırmamak için direnme suçunun oluşup oluşmayacağıdır. Bu tür bir durumda, örneğin bir kişiyi yakalayıp polis aracına koyan polis memuru ile tartışmaya girilmesi, görevi yaptırmamak için direnme suçuna sebebiyet vermez.
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunda Şikayet Süresi, Uzlaşma ve Dava Zamanaşımı
Fail ile mağdurun, uzlaştırmacı marifetiyle iletişim kurması ve anlaşmasına “uzlaşma” denir. Görevi yaptırmamak için direnme suçunda uzlaşma prosedürü uygulanmaz. İşbu suç takibi şikayete bağlı suçlardan olmadığı için herhangi bir şikayet süresi de yoktur. Öte yandan, suçun temel şekli için öngörülen dava zamanaşımı süresi ise 8 yıldır.
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunda Erteleme, HAGB ve Adli Para Cezasına Çevirme
Erteleme, yargılamayı yürüten mahkemece hükmedilen cezanın, ceza infaz kurumunda infaz edilmesinden koşullu olarak vazgeçilmesidir. Görevi yaptırmamak için direnme suçunun failine hükmolunan hapis cezası hakkında erteleme mümkündür. Fakat, suçun, sağlık personeline karşı, görevleri nedeniyle işlenmesi halinde erteleme hükümleri uygulanmaz.
Görevi yaptırmamak için direnme (mukavemet) suçu sebebiyle faile hükmolunan hapis cezasının, belirli koşullar altında adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Yine, işbu suç sebebiyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.