Gündelik hayatta veya dijital dünyada, kamu hizmeti yürüten bir görevliyle yaşanan bir anlaşmazlık sonucu sarf edilen bir sözün, kişiyi bir anda ceza davasının sanığı haline getirebileceğini biliyor muydunuz? Kamu görevlisine hakaret suçu, ifade özgürlüğünün nerede bittiğini ve hukuki sorumluluğun nerede başladığını gösteren en hassas çizgilerden biridir. Bu suç, yalnızca kişinin saygınlığını değil, aynı zamanda devletin ve kamu hizmetinin itibarını da korumayı amaçlar.
Bu makalede, bir doktora, polise, öğretmene veya herhangi bir kamu görevlisine yönelik hangi sözlerin hakaret sayılacağını, sosyal medyadaki bir yorumun sonuçlarını, haksız bir davranışa tepki göstermenin hukuktaki yerini ve daha birçok kritik detayı, güncel Yargıtay kararları ışığında ele alacağız. Konunun ciddiyeti, hak kaybı yaşamamak adına bir avukatla yol almanın önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Temel Kavram: Hakaret Suçu Nedir?
Kamu görevlisine yönelik hakareti anlamadan önce, TCK 125/1’de tanımlanan temel hakaret suçunu bilmek gerekir. Hakaret, iki temel hareketle işlenir:
- Somut Bir Fiil veya Olgu İsnat Etmek: Bir kişinin onurunu zedeleyecek şekilde, ona belirli ve somut bir eylem yakıştırmaktır. Örneğin, “Bu memur rüşvet aldı” demek, somut bir fiil isnadıdır. Bu iddianın doğru olup olmaması, suçun oluşumunu ilk aşamada etkilemez.
- Sövmek: Genel ve soyut nitelikteki, aşağılayıcı, onur kırıcı ifadeler kullanmaktır. Küfürler, yakışıksız benzetmeler ve aşağılayıcı lakaplar bu kapsama girer.
“Kamu Görevlisi” Kimdir ve Suç Neden “Görevinden Dolayı” İşlenmelidir?
Bu suçun oluşabilmesi için hakaretin (1) bir kamu görevlisine yöneltilmesi ve (2) bu hakaretin kişinin yürüttüğü kamu göreviyle ilgili olması şarttır.
Kamu Görevlisi Tanımı (TCK m. 6/1-c)Kanunumuza göre kamu görevlisi, “kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi”dir. Bu geniş tanım; doktor, öğretmen, polis, hakim, savcı, muhtar, belediye başkanı, zabıta, mübaşir, icra memuru gibi birçok meslek grubunu kapsar. Önemli Ayrım: Hakaret, görevlinin yürüttüğü kamu hizmeti nedeniyle edilmelidir. Bir öğretmene, dersteki anlatımı veya verdiği not yüzünden hakaret etmek bu suçu oluşturur. Ancak aynı öğretmenle, komşuluk ilişkisinden kaynaklanan bir tartışmada, göreviyle ilgisiz bir hakarette bulunulursa, suçun nitelikli hali değil, temel hakaret suçu (TCK 125/1) oluşur ve cezası daha düşüktür. |
Kamu Görevlisine Hakaret Suçunun Kanuni Dayanağı ve Cezası (TCK 125)
Kanun koyucu, kamu otoritesinin saygınlığını korumak amacıyla bu suça daha ağır bir yaptırım öngörmüştür.
Türk Ceza Kanunu – Madde 125
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (…) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. (…)
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, (…) işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. (…)
Kaynak: Resmi Mevzuat Sitesi
Cezanın Analizi
- Temel Ceza: Suçun basit haliyle işlenmesi durumunda ceza 1 yıldan 2 yıla kadar hapistir.
- Nitelikli Hal (Aleniyet): Hakaretin sokakta, sosyal medyada, bir web sitesinde veya birden fazla kişinin duyabileceği/görebileceği herhangi bir ortamda (alenen) işlenmesi, cezayı 1/6 oranında artırır.
- Suçun Manevi Unsuru (Kast): Hakaret suçu ancak kasten işlenebilir. Yani, failin söz veya davranışının bir başkasının onurunu zedeleyeceğini bilmesi ve bunu isteyerek yapması gerekir. Taksirle (dikkatsizlik veya özensizlikle) hakaret suçu oluşmaz.
İfade Özgürlüğü, Eleştiri ve Şikayet Hakkının Sınırları
Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle korunan ifade özgürlüğü, bir kamu görevlisinin eylem ve işlemlerini, hatta sert bir dille eleştirme hakkını da tanır. Ancak bu hak sınırsız değildir. Eleştiri, kişisel saldırıya dönüştüğü an hakaret suçu başlar.
Önemli Not: Eleştiri mi, Hakaret mi?Yargıtay, bu ayrımı yaparken ifadenin kişiyi mi yoksa eylemi mi hedef aldığına bakar.
Ayrıca, şikayet hakkı da anayasal bir güvencedir. Bir kamu görevlisini, yürüttüğü göreve ilişkin usulsüzlükleri nedeniyle CİMER, BİMER gibi resmi makamlara şikayet etmek suç değildir. Ancak dilekçenin içeriğinde, şikayet konusuyla ilgisiz, sırf kişiyi küçük düşürmeye yönelik onur kırıcı ifadelere yer verilirse, bu durum şikayet hakkının kötüye kullanılması olarak değerlendirilir ve hakaret suçunu oluşturur. |
Ceza İndirimi veya Ceza Verilmemesini Sağlayan Haller (TCK 129)
Kanun, bazı durumlarda hakaret eylemini daha hoşgörülü karşılamış ve cezada indirim veya cezasızlık hali öngörmüştür. Bu durumlar, uygulamada en çok karşılaşılan savunma argümanlarındandır.
| Hakaret Suçunda Özel Haller (TCK m. 129) | |
|---|---|
| Haksız Bir Fiile Tepki (Haksız Tahrik) | Eğer hakaret, size karşı işlenmiş haksız bir davranışa (örneğin size hakaret edilmesi, size karşı bir suç işlenmesi) anlık bir tepki olarak işlenmişse, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Burada tepkinin “haksız fiile” karşı olması ve bir orantı olması aranır. |
| Karşılıklı Hakaret | İki tarafın karşılıklı olarak birbirine hakaret etmesi durumunda, olayın niteliğine göre taraflardan her ikisi veya biri hakkındaki ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Hakim, kimin ilk başlattığını ve olayın bütününü değerlendirerek karar verir. |
Bu gibi durumların varlığı, davanın seyrini tamamen değiştirebilir. Bu nedenle, olayın tüm detaylarıyla birlikte bir avukat tarafından hukuki olarak analiz edilmesi, etkili bir savunma için şarttır.
Soruşturma, Kovuşturma ve Yargılama Süreci
Kamu görevlisine hakaret suçu, takibi şikayete bağlı olmayan bir suçtur. Bu ne anlama gelir?
- Re’sen Soruşturma: Cumhuriyet Savcısı, herhangi bir şikayet olmasa dahi (örneğin basından veya bir ihbarla) suçu öğrendiğinde kendiliğinden soruşturma başlatır.
- Uzlaşma Yoktur: Bu suç, kanundaki uzlaşma kapsamındaki suçlardan değildir. Yani fail ile mağdurun anlaşması, ceza davasını düşürmez.
- Görevli Mahkeme: Bu tür davalara Asliye Ceza Mahkemesi bakar.
- İspat Yükü: Ceza hukukunun temel ilkesi “şüpheden sanık yararlanır” prensibidir. İddia makamı (savcılık), suçun sanık tarafından işlendiğini şüpheye yer bırakmayacak şekilde ispat etmekle yükümlüdür.
Uyarı: Hem Ceza Davası Hem Tazminat Davası Riski!Hakaret suçu, aynı zamanda bir “haksız fiil”dir. Bu nedenle, ceza davasının yanı sıra, hakarete uğrayan kamu görevlisi, uğradığı manevi zarar nedeniyle size karşı ayrıca bir manevi tazminat davası açabilir. Yani süreç, sadece hapis veya adli para cezası ile sonuçlanmayabilir. |
Kamu Görevlisine Hakaret Suçunda Şikayet Dilekçesi Örneği
Bu suçun soruşturması kendiliğinden başlasa da, mağdurun bir şikayet dilekçesi ile durumu savcılığa bildirmesi süreci başlatır ve hızlandırır. Aşağıdaki dilekçe, genel bir şablon olup, somut olayın özelliklerine göre bir avukat tarafından düzenlenmelidir.
[İLGİLİ ŞEHİR] CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA
ŞİKAYETÇİ (MÜŞTEKİ):
Adı Soyadı: [Kamu Görevlisinin Adı Soyadı]
T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numarası]
Adres: [Adresi]
Vekili (Varsa): Av. [Avukatın Adı Soyadı ve Adresi]
ŞÜPHELİ:
Adı Soyadı: [Şüphelinin Adı Soyadı]
Adres: [Biliniyorsa Adresi veya Tespit Edilebilecek Bilgiler]
SUÇ: Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı Alenen Hakaret (TCK 125/3-a, 125/4)
SUÇ TARİHİ VE YERİ: [GG.AA.YYYY], [Olayın Yaşandığı Yer/İnternet Adresi]
AÇIKLAMALAR:
- [Kurum Adı]’nda [Görevi] olarak görev yapmaktayım. [GG.AA.YYYY] tarihinde, saat [Saat] sularında, [Olayın nasıl geliştiğini tüm detaylarıyla, tarafsız bir dille anlatın. Örneğin: “Kurumumuzun … numaralı biriminde görevimi ifa ederken, şüpheli … işlemini yapmak için başvurmuş, ancak talebinin mevzuata aykırı olduğu kendisine izah edilmiştir.”]
- Bu izah üzerine şüpheli, yüksek sesle ve çevredeki diğer vatandaşların da duyacağı şekilde (aleniyet unsurunu vurgulayın) tarafıma yönelik olarak “[Hakaret içeren ifadeleri tırnak içinde, aynen aktarın]” şeklinde sözler sarf etmiştir.
- Şüphelinin bu eylemi, sadece şahsımın onur ve saygınlığını değil, aynı zamanda temsil ettiğim kamu görevinin ve devletin itibarını da hedef almıştır. Olay anında [Tanık Adı Soyadı] ve [Tanık Adı Soyadı] isimli kişiler de olaya tanıklık etmiştir. [Diğer delilleri belirtin: Güvenlik kamerası kaydı, ses kaydı, sosyal medya paylaşımının ekran görüntüsü ve URL adresi vb.]
- Bu nedenlerle, görevimi yapmamdan ötürü bana hakaret eden şüphelinin eylemine uyan TCK 125. madde uyarınca cezalandırılması için hakkında kamu davası açılmasını talep etme zarureti hasıl olmuştur.
HUKUKİ NEDENLER: 5237 S. TCK m. 125, 129 ve ilgili tüm mevzuat.
HUKUKİ DELİLLER: Tanık beyanları, kamera kayıtları, [varsa] sosyal medya URL ve ekran görüntüleri, mesajlaşma kayıtları ve her türlü yasal delil.
SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda izah edilen ve re’sen gözetilecek nedenlerle, şüpheli hakkında gerekli soruşturmanın yapılarak cezalandırılması istemiyle kamu davası açılmasına karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. [GG.AA.YYYY]
Müşteki
[Ad Soyad]
(İmza)
Sıkça Sorulan Sorular
- 1. “Sövme” ile “somut fiil isnadı” arasındaki fark nedir?
- Somut fiil isnadı, “belge sahteledi”, “hırsızlık yaptı” gibi belirli bir eylemi yakıştırmaktır. Sövme ise “aptal”, “şerefsiz” gibi genel, soyut ve aşağılayıcı ifadelerdir. Her ikisi de hakaret suçunu oluşturabilir.
- 2. Kamu görevlisi üniformalı değilse veya kimliğini gizliyorsa suç oluşur mu?
- Evet, oluşabilir. Önemli olan, sizin o kişinin bir kamu görevlisi olduğunu bilmeniz ve hakareti göreviyle ilgili bir nedenden dolayı etmenizdir. Örneğin, sivil bir narkotik polisinin operasyon sırasında size müdahalesi üzerine, polis olduğunu bilerek hakaret ederseniz suç oluşur.
- 3. Emekli bir kamu görevlisine, geçmişteki göreviyle ilgili hakaret etmek bu suçu oluşturur mu?
- Hayır. Suçun oluşması için hakaretin yöneldiği kişinin fiilen kamu görevlisi olması gerekir. Emekli olmuş bir kişiye geçmiş göreviyle ilgili hakaret edilirse, TCK 125’in nitelikli hali değil, temel hakaret suçu (TCK 125/1) oluşur.
- 4. “Beddua” etmek (örn: Allah belanı versin) hakaret midir?
- Yargıtay’ın istikrarlı kararlarına göre “beddua”, kişinin onurunu rencide edici somut bir eylem veya sövme olarak kabul edilmez ve hakaret suçunu oluşturmaz. Ancak “kaba ve nezaketsiz söz” olarak nitelendirilir.
- 5. Sosyal medyadaki hakaret yorumunu silmek suçu ortadan kaldırır mı?
- Hayır. Suç, yorumun paylaşıldığı ve en az bir kişi tarafından görüldüğü an işlenmiş olur. Yorumu silmek, suçu ortadan kaldırmaz. Ancak yargılama aşamasında pişmanlık göstergesi olarak lehe bir takdiri indirim nedeni olarak değerlendirilebilir.
- 6. Hakaret davasında verilen adli para cezasını taksitle ödeyebilir miyim?
- Evet. Mahkeme, hükmettiği adli para cezasının, sanığın ekonomik durumuna göre bir yıldan az olmamak kaydıyla en fazla iki yıl içinde, en az iki taksitle ödenmesine karar verebilir.
- 7. Hakaret ettiğim ispatlanırsa ne olur? İspat hakkı nedir?
- Eğer hakaretiniz, bir kişiye somut bir fiil isnadı şeklinde ise (örn: “rüşvet aldı” demek) ve bu iddiayı ispatlarsanız ceza almazsınız (TCK 127). Ancak bunun için isnadın kamu yararına bir konuyla ilgili olması ve ispatlamaya yönelik bir menfaatinizin olması gerekir. Sövme (küfür gibi) fiillerinde ise ispat hakkı yoktur.
- 8. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı sicile işler mi?
- Hayır. HAGB kararı, adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenmez. Kendisine özgü ayrı bir sistemde 5 yıl süreyle tutulur. Bu 5 yıllık denetim süresi içinde kasıtlı yeni bir suç işlemezseniz, dava tamamen düşer ve bu sistemden de silinir.
- 9. Bir grup içinde “memurların hepsi şöyledir” demek suç olur mu?
- Eğer belirli bir kamu görevlisi veya “falan kurumdaki memurlar” gibi belirlenebilir bir grup hedeflenmiyorsa, genel ve soyut ifadeler genellikle suç oluşturmaz. Hakaret suçunda mağdurun belirli veya en azından belirlenebilir olması gerekir.
- 10. Hakaret nedeniyle ne kadar manevi tazminat talep edilebilir?
- Manevi tazminatın net bir tarifesi yoktur. Hakim; olayın şekli, hakaretin içeriği, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, hakaretin aleniyeti gibi birçok faktörü göz önünde bulundurarak hakkaniyete uygun bir miktar belirler.
|
Feragatname (Yasal Uyarı) Bu makale, genel bilgilendirme amacıyla ve hukuki farkındalık oluşturmak için hazırlanmıştır. Hukuki danışmanlık veya avukatlık hizmeti niteliği taşımaz. Karşılaştığınız hukuki sorunlar, bu makalede anlatılan genel durumlardan farklılık gösterebilir. Bu nedenle, bir hak kaybına uğramamak için spesifik durumunuzla ilgili olarak alanında uzman bir avukattan hukuki destek almanız sağlıklı olacaktır. |
