Gündelik yaşamda, sosyal medyada veya hararetli bir tartışma anında sarf edilen bir sözün, hukuken “hakaret suçu” sayılabileceğini ve ciddi yaptırımları olabileceğini biliyor musunuz? “Terbiyesiz” demekle “şerefsiz” demek arasında hukuki açıdan ne gibi farklar var? Hangi ifadeler ağır eleştiri, hangileri ise doğrudan onur, şeref ve saygınlığa saldırı olarak kabul edilir?
Ziyaretçilerimizin bu konudaki sorularını yanıtlamak amacıyla hazırladığımız bu hukuki makalede, hakaret suçunun tüm yönlerini, yüzlerce güncel Yargıtay kararı ışığında açıklayarak ele alıyoruz.
Hakaret Suçu Nedir? (TCK m. 125)
Hakaret suçu, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide eden, onu toplum nezdinde küçük düşüren her türlü söz ve davranışla işlenebilir. Bu suç, Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.
Türk Ceza Kanunu Madde 125 – Hakaret
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (…) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir…
Suçun Temel Unsurları Nelerdir?
- Somut Fiil veya Olgu İsnadı: Bir kişiye ispatlanması mümkün, belirli bir olumsuz eylem yüklemektir. Örneğin, “Sen komşunun arabasını çizdin” veya “Bu müdür, personelinden rüşvet alıyor” demek gibi. Eğer bu iddia ispatlanamazsa hakaret suçu oluşur.
- Sövme: Genel ve soyut nitelikte, kişinin değerini düşürmeye yönelik onur kırıcı sözler söylemektir. Küfürler, aşağılayıcı lakaplar ve onur kırıcı genel nitelemeler “sövme” kapsamındadır.
- Rencide Etme Kastı: Failin, söylediği sözün mağdurun onurunu zedeleyeceğini bilmesi ve bunu istemesi gerekir. Anlık bir sinirle, düşünmeden söylenen sözler dahi bu kastın varlığını ortadan kaldırmaz.
- Huzurda veya Gıyapta İşlenmesi: Hakaret, doğrudan kişinin yüzüne karşı (huzurda) işlenebileceği gibi, kişinin bulunmadığı bir ortamda (gıyapta) da işlenebilir. Ancak gıyapta hakaretin suç sayılması için, bu sözlerin en az 3 farklı kişi tarafından öğrenilmesi (ihtilat şartı) zorunludur. Dedikodu bu duruma en iyi örnektir.
Yargıtay Kararlarına Göre Hakaret Sayılan Kelimeler
Yargıtay, bir sözün hakaret olup olmadığını değerlendirirken, o sözün toplumdaki genel algısını ve kişiyi küçük düşürme potansiyelini esas alır. Aşağıdaki kelimeler ve benzerleri, Yargıtay tarafından istikrarlı bir şekilde hakaret olarak kabul edilmektedir.
| Kategori | Örnek İfadeler |
|---|---|
| Açık Küfür ve Sövme | Sinkaflı (argo küfürlü) kelimeler, şerefsiz, haysiyetsiz, namussuz, orospu, pezevenk, ibne, gavat, dümbük, deyyus, dallama, yavşak. |
| Zeka ve Yeteneğe Yönelik Aşağılama | Gerizekalı, aptal, salak, beyinsiz, embesil, ahmak, kuş beyinli, bunak. |
| Onur Kırıcı Nitelemeler ve Suçlamalar | Hırsız, dolandırıcı, sahtekar, rüşvetçi, tecavüzcü, sapık, ayyaş, hapçı, vatan haini, terörist, şarlatan, soytarı, müfteri, üçkağıtçı, şaklaban. |
| Cinsel Nitelikli Aşağılamalar | Kaşar, sürtük, eskort, pavyon kadını, boynuzlu. |
| Hayvan Benzetmeleri (Aşağılama Amaçlı) | Köpek, it, eşek, domuz, hayvan, çakal, sırtlan, akbaba, kene, kuduz, maymun, gergedan, dana. |
| Fiziksel Özelliklerle Aşağılama | Kör Ahmet, Topal Mehmet, şaşı, kel, kambur, cüce, şişko, dombili, hilkat garibesi. (Küçümseme kastıyla) |
| Diğer Onur Kırıcı İfadeler | Münafık, dinsiz, imansız, godoş, mason, ataput, saray soytarısı, amerikan uşağı, kanı bozuk, it oğlu, deccal, nemrut, pis gavur, yobaz, pis Alman, senin adli dengen yok. |
| Tepki ve Davranışlar | “Hoşt” demek (Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2022/1297 E. , 2024/14028 K.). |
Sosyal Medya Uyarısı: Instagram, X (Twitter), Facebook, WhatsApp grupları gibi platformlarda veya Ekşi Sözlük gibi sitelerde yazılan hakaret içerikli yorumlar ve mesajlar, “alenen” işlendiği için daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hal olarak kabul edilir. Failin “sahte (fake) hesap” kullanması, kimliğinin tespitine engel değildir.
Hakaret Suçunun Cezayı Artıran Nitelikli Halleri (TCK 125/3-4)
Bazı durumlarda hakaret suçunun cezası, temel haline göre daha ağır olur. Bu durumlar kanunda açıkça sayılmıştır:
- Kamu Görevlisine Görevinden Dolayı Hakaret: Bir polis memuruna, hakime, savcıya, öğretmene, doktora veya herhangi bir kamu görevlisine, yürüttüğü kamu hizmeti nedeniyle hakaret edilmesi cezanın artırılmasını gerektirir. Önemli olan, hakaretin görevle ilgili olmasıdır. Bu durumda cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz.
- Dini, Siyasi, Felsefi İnanç ve Düşünceden Dolayı Hakaret: Bir kişinin siyasi görüşü, mensup olduğu din, felsefi inancı veya yaşam tarzı nedeniyle aşağılanması nitelikli haldir.
- Kutsal Değerlere Hakaret: Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden (Allah, Peygamber, Kutsal Kitaplar vb.) bahsederek hakaret edilmesi de cezayı ağırlaştıran bir nedendir.
- Aleniyet (Herkesin Gördüğü/Duyduğu Yerde Hakaret): Hakaretin sokak ortasında, bir topluluk önünde veya sosyal medya gibi herkesin erişimine açık bir platformda işlenmesi halinde ceza altıda bir oranında artırılır.
Hakaret Sayılmayan Durumlar ve Eleştiri Hakkının Sınırları
Ceza hukukunun temel ilkelerinden biri, kanunsuz suç ve ceza olmayacağıdır. Her kaba, rahatsız edici veya nezaketsiz ifade, hakaret suçunu oluşturmaz. Anayasa ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü ve bunun bir uzantısı olan eleştiri hakkı, bu noktada devreye girer. Ayrıca kanun, bazı durumların varlığı halinde hakaret suçunun oluşmayacağını özel olarak düzenlemiştir. Bunlar:
- İddia ve Savunma Dokunulmazlığı
- Haber Verme ve Eleştiri Hakkı
- Hakkın İcrası ve İhbar/Şikayet Hakkı
- Kanun Hükmünü ve Amirin Emrini Yerine Getirme
- Mağdurun Rızası
- İsnadın İspatı (Yüklenen somut fiilin gerçek olduğunun kanıtlanması)
Yargıtay Kararları Işığında Hakaret Sayılmayan Sözler (100+ Örnek)
Yargıtay, binlerce kararında hangi ifadelerin “kaba söz”, “ağır eleştiri” veya “nezaket dışı hitap” kapsamında kalarak hakaret suçunu oluşturmadığını net bir şekilde ortaya koymuştur. Aşağıda, kullanıcılar tarafından en çok merak edilen kelimeler, Yargıtay kararlarıyla birlikte detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Genel Nitelikteki Kaba Sözler ve Ağır Eleştiriler
Yargıtay, aşağıda listelenen ve benzeri birçok kelimeyi, onur, şeref ve saygınlığı rencide edici boyutta görmeyip, “rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı hitap tarzı” veya “ağır eleştiri” olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle bu ifadeler genellikle tek başına hakaret suçu oluşturmaz.
- Terbiyesiz / Edepsiz: “Terbiyesizlik yapma”, “Sen ne kadar terbiyesizsin”, “terbiyesiz herifler”, “edepsiz, terbiyesiz”, “pislik yapma erkeksen gel yüzüme söyle” (Y4CD-K.2021/8900, Y18CD-K.2017/4861).
- Karaktersiz: “Karaktersiz herif”, “meziyetsiz, karaktersiz”, “kişiliği bozuk bir insan” (Y18CD-K.2017/11006, Y4CD-K.2024/1887).
- Adam Değilsin / Sen Adam mısın?: “Adam değilsin”, “tutanak tutmazsanız adam değilsiniz”, “adam olun lan”, “sen adam mısın?”, “kaç kuruşluk adamsın” (Y4CD-K.2021/15090, Y4CD-K.2023/16944).
- Lan / Ulan: Tek başına veya cümle içinde “lan”, “ulan Allahsız”, “siz kimsiniz lan”, “adam olun lan”, “terörist miyiz lan”, “defolun gidin lan” gibi kullanımları Yargıtay, kaba hitap olarak değerlendirmiş ve hakaret saymamıştır (Y4CD-K.2021/26608, Y4CD-K.2021/25279).
- Yalaka / Yandaş: “Siz yalakasınız”, “başmüdürün yalakasısın” (Y4CD-K.2021/27093, YCGK-K.2022/199).
- Beddualar: “Allah belanı versin”, “Allah seni bildiği gibi yapsın”, “cehenneme kadar yolun var”, “gözün kör olsun”, “zehir zıkkım olsun”, “yaktığın çırada kavrul inşallah” gibi ifadeler beddua kabul edilerek hakaret sayılmamıştır.
- Soru Cümleleri: “Eşkiya mısınız?”, “Sen erkek misin?”, “Hasta mısın kızım sen?”, “Sen insan mısın?”, “Delikanlı mısın çakal?” gibi sorular kaba hitap sayılmıştır.
- Genel Hakaret Algısı Oluşturmayan Diğer Sözler: Yargıtay kararlarında; “ahlaksız”, “ukala”, “hanzo”, “bacaksız”, “çapsız”, “düzenbaz”, “zibidi”, “meymenetsiz”, “uyuz”, “lavuk”, “dallama”, “nankör”, “açgözlü”, “basitsin”, “korkak”, “serseri”, “cahil”, “gavur”, “hain”, “kukla”, “soytarı”, “şebek”, “yalancı” gibi kelimeler de söylendikleri bağlama göre kaba söz veya ağır eleştiri kabul edilerek hakaret suçunu oluşturmadığına karar verilmiştir.
- Belirli Bir Kişiyi Hedef Almayan Sözler: “Sinkaf ederim böyle yeri, düzeni”, “Ben böyle hastanenin a… korum”, “A… k… yerinde herkes işini yapacak”, “milletin anasını belleyenler”, “it iti ısırmaz” gibi genel olarak bir yere, duruma veya belirsiz bir topluluğa yönelik küfürler, doğrudan şahısları hedef almadığı için hakaret sayılmaz (Y4CD-K.2014/1014, Y4CD-K.2024/17634).
Meslek Gruplarına ve Özel Durumlara Göre Hakaret Sayılmayan İfadeler
Yargıtay, özellikle kamu görevlilerine ve belirli meslek mensuplarına yönelik sözleri değerlendirirken, ifadenin görevle ilgili olup olmadığını ve ağır eleştiri sınırları içinde kalıp kalmadığını titizlikle inceler.
Hakime ve Savcıya Yönelik
- “Siz açıkça taraf tutuyorsunuz” (Y2CD-K.2013/6410)
- “Böyle heyet mi olur, sizin adaletiniz bu mu?”
- “Savcı iseniz savcılığınızı bilin.”
- “Doğulu olmam nedeniyle bana gıcık kapıyor.”
- “Hakim savcı bir olmuşsunuz.”
Polis ve Askere Yönelik
- “Biz TC polisine kimlik falan vermeyiz lan” (Y4CD-K.2021/26460)
- “Siz nasıl polissiniz lan” (Y4CD-K.2021/25279)
- “Siz kimsiniz lan, hepiniz artistsiniz” (Y4CD-K.2021/15523)
- “Çakal sen tanımıyor musun beni, vermiyorum kimlik.” (Y4CD-K.2024/3125)
- “Ben bu lavuk polislere güvenmiyorum” (Y4CD-K.2024/409)
- “Sen o elbiseyi haketmiyorsun, teşkilatın yüzkarasısın” (Y4CD-K.2023/17191)
- “Üniformayı giyince aslan kesiliyorsunuz.”
- “Siz paralı askersin, paralı kölesiniz.”
Doktor ve Hemşireye Yönelik
- “Senin gibi doktorun Allah belasını versin” (Y4CD-K.2021/21086)
- “Okumuşsun ama adam olamamışsın” (Y4CD-K.2023/19336)
- “Hekim değilsiniz kasapsınız” (Y4CD-K. 2023/19478)
- “Doktorların yüz karası” (Y4CD-K.2023/15562)
- “Eşek gibi yapmak zorundasınız” (Y4CD-K.2023/17172)
- “Psikiyatriye git, tedavi gör, karşımda kıvırtıp durma.”
- “Sen ne biçim doktorsun.”
Avukata Yönelik
- “Aç avukat, parasız kalınca böyle saldırıyorsunuz” (Y4CD-K.2023/17767)
- “Avukat bozuntusu, sen kimsin lan” (Y4CD-K.2023/13396)
- “Yalancısın” (İcra takibinin haksız olduğunu bildirme amacıyla) (Y4CD-K.2014/12843)
- “Seni avukat yapanın…”
- “Kimsin ulan avukat mısın sen tahsilatçı mısın?”
İnfaz Koruma Memuruna (Gardiyana) Yönelik
- “Beceriksiz herif, meziyetsiz, karaktersiz” (Y18CD-K.2017/11006)
- “Lanet gardiyan”, “ne çirkef gardiyan” (Y18CD-K.2019/11937)
- “Üç kuruşluk adamlar bana torbacı muamelesi yapıyor” (Y4CD-K.2023/21527)
- “Seni bitiririm lan.”
Öğretmene ve Diğer Kamu Görevlilerine Yönelik
- “Tombaladan müdür” (Y18CD K: 2020/7755)
- “Çiftlik ağası” (Y18CD K: 2016/11710)
- “Siz kim oluyorsunuz, çoban bile bu işi sizden daha iyi yapar” (Y4CD K. 2014/14293)
- “Okumak cehaleti alır (eşeklik baki kalır imasıyla).”
DİKKAT! Bir sözün hakaret olup olmadığına karar verilirken tek başına kelimeye bakılmaz. Yargıtay; sözün kime, nerede, ne amaçla, hangi koşullar altında söylendiğini bir bütün olarak değerlendirir. “Manyak” kelimesi bir kararda hakaret sayılmazken, başka bir kararda söyleniş şekli ve kasta göre hakaret sayılabilmektedir. Bu nedenle her olay kendi içinde özeldir ve bir avukatın değerlendirmesi önem taşır.
Haksız Tahrik ve Karşılıklı Hakaret Durumunda Ceza (TCK m. 129)
Kanun koyucu, hakaretin hangi koşullar altında işlendiğini de dikkate almıştır.
- Haksız Bir Fiile Tepki (Haksız Tahrik): Eğer hakaret, size karşı işlenmiş haksız bir fiile (örneğin bir tokat, iftira veya size yöneltilen başka bir hakaret) anlık bir tepki olarak işlenmişse, verilecek cezada (1/3)’üne kadar indirim yapılabileceği gibi, hiç ceza verilmeyebilir de.
- Karşılıklı Hakaret: Tarafların birbirlerine karşılıklı olarak hakaret etmeleri durumunda, olayın niteliğine göre taraflardan her ikisi veya biri hakkındaki cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Örneğin, “manyağın önde gideni” sözüne karşılık “sensin, sizsiniz” denmesi durumunda, “sensin” sözü hakaret sayılmamış ve ilk sözü söyleyen cezalandırılmıştır (Y18CD- K.2017/8245).
Hakaret Suçunda Şikayet Süreci, İspat ve Uzlaştırma
Hakarete uğradığınızda izlemeniz gereken adımlar şunlardır:
- Şikayet Hakkı ve Süresi: Hakaret suçu, takibi şikayete bağlı suçlardandır. Mağdurun, hakareti ve failini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde Cumhuriyet Başsavcılığı’na veya kolluk kuvvetlerine (polis, jandarma) şikayette bulunması gerekir. Bu süre hak düşürücü olup, aşıldığında şikayet hakkı kaybolur.
- İspat Yükümlülüğü: Şikayetinizi ispatlayacak delilleri sunmanız davanın seyri için çok önemlidir. Delilleriniz; tanıklar, mesaj (SMS, WhatsApp) kayıtları, sosyal medya ekran görüntüleri, e-postalar, güvenlik kamerası kayıtları veya her türlü yasal kanıt olabilir.
- Uzlaştırma Kurumu: Hakaret suçunun temel hali (nitelikli haller hariç), uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır. Soruşturma aşamasında savcılık, dosyayı bir uzlaştırmacıya gönderir. Uzlaşma sağlanırsa soruşturma dosyası kapanır ve dava açılmaz.
Hakaret Nedeniyle Manevi Tazminat Davası
Hakaret suçu, aynı zamanda haksız bir fiil olduğu için kişilik haklarına saldırı teşkil eder. Bu nedenle, ceza davası sürecinden bağımsız olarak, hakarete uğrayan kişinin Asliye Hukuk Mahkemesi’nde manevi tazminat davası açma hakkı da vardır.
Hakaret Suçu Şikayet Dilekçesi Örneği
CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA
İL ADI
MÜŞTEKİ (ŞİKAYETÇİ) : Adınız Soyadınız (T.C. Kimlik No: …)
ADRES : Açık Adresiniz
ŞÜPHELİ (ŞİKAYET EDİLEN) : Adı Soyadı (Biliniyorsa), Bilinmiyorsa “Faili Meçhul (Sosyal Medya Kullanıcı Adı: @…)”
ADRES : Biliniyorsa Adresi, Bilinmiyorsa “IP Adresinden Tespiti Talep Edilir”
SUÇ : Hakaret (TCK m. 125), Alenen Hakaret (TCK m. 125/4)
SUÇ TARİHİ VE YERİ : GG.AA.YYYY / Instagram Platformu
KONU : Şüphelinin tarafıma karşı alenen işlediği hakaret suçu nedeniyle soruşturma başlatılarak hakkında kamu davası açılması talebinden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
- Kullanmakta olduğum Instagram sosyal medya platformundaki şahsi hesabıma, şüpheli tarafından kullanılan “@kullaniciadi” isimli hesaptan, herkese açık olan bir fotoğrafımın altına [Tarih] tarihinde aşağıda belirtilen yorum yapılmıştır.
- Şüpheli, yorumunda şahsımın onur, şeref ve saygınlığını ağır şekilde rencide eden “[Buraya hakaret içeren sözü aynen yazın, ör: ‘sen ne şerefsiz bir insansın’]” ifadesini kullanmıştır. Bu yorum, tarafımı takip eden ve etmeyen herkes tarafından görülebilmektedir.
- Şüphelinin eylemi, TCK 125/1’de tanımlanan hakaret suçunun, TCK 125/4’te düzenlenen ve cezayı artıran aleniyet unsurunu taşımaktadır. Şüphelinin cezalandırılması için işbu şikayeti yapma zorunluluğu hasıl olmuştur.
HUKUKİ NEDENLER : TCK m. 125, CMK ve ilgili tüm yasal mevzuat.
DELİLLER : Şikayete konu hakaret yorumunun yer aldığı ekran görüntüsü (EK-1), Tanık beyanları, ve her türlü yasal delil.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda arz ve izah edilen nedenlerle, şüpheli hakkında gerekli soruşturmanın yapılarak eylemine uyan suçtan cezalandırılması için kamu davası açılmasına karar verilmesini saygılarımla talep ederim. 10.07.2025
Müşteki
Ad Soyad
(İmza)
Sıkça Sorulan Sorular
- 1. “Karaktersiz”, “terbiyesiz”, “yalaka” gibi sözler neden hakaret sayılmıyor?
- Yargıtay’a göre bu tür ifadeler, kişiyi toplum nezdinde küçük düşüren, onurunu zedeleyen somut bir eylem veya sövme niteliği taşımaktan ziyade; “kaba söz”, “nezaket dışı hitap” veya “ağır eleştiri” sınırları içinde kalmaktadır. Ancak bu yorumun her olayda geçerli olmayabileceği, sözün söylendiği bağlamın önemli olduğu unutulmamalıdır.
- 2. Avukat tutmak zorunda mıyım?
- Hayır, zorunlu değildir. Ancak sürecin teknik detayları, Yargıtay kararlarına hakimiyet ve savunma stratejisi oluşturma gibi konular düşünüldüğünde, bir avukatla çalışmak hak kayıplarını önlemek adına şiddetle tavsiye edilir.
- 3. Hakaret davasının masrafları ne kadar?
- Ceza şikayeti için başlangıçta bir harç masrafı yoktur. Ancak dava sürecinde bilirkişi, tebligat gibi giderler ortaya çıkabilir. Manevi tazminat davası ise harca tabidir ve dava değeri üzerinden hesaplanan masraflar olur.
- 4. Hakaretten ceza alan birinin sicili bozulur mu?
- Evet. Hakkında mahkumiyet kararı verilen ve bu karar kesinleşen kişinin adli sicil kaydına (sabıka kaydına) bu durum işlenir. Ancak hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilirse, 5 yıllık denetim süresi içinde kasıtlı yeni bir suç işlenmediği takdirde bu karar sicile işlemeden ortadan kalkar.
- 5. Cumhurbaşkanına hakaret ayrı bir suç mudur?
- Evet. Cumhurbaşkanına hakaret, TCK’nın 299. maddesinde özel olarak düzenlenmiş ayrı bir suçtur. Bu suçun soruşturulması Adalet Bakanlığı’nın iznine bağlıdır ve cezası daha ağırdır.
- 6. Ölmüş bir kişinin arkasından hakaret etmek suç mudur?
- Evet. TCK m. 130’a göre, bir kimsenin öldükten sonra hatırasına hakaret etmek de suçtur ve ölenin yakınlarının şikayeti üzerine cezalandırılır.
- 7. Telefon konuşmasında edilen hakaret nasıl ispatlanır?
- Telefon konuşmalarının gizlice kaydedilmesi hukuka aykırı delil sayılır ve ayrı bir suç oluşturur. Ancak konuşmaya şahit olan başka bir kişi varsa, onun tanıklığı delil olarak kullanılabilir. Hoparlör açıkken yanınızdaki birinin duyması buna örnek olabilir.
Feragatname (Disclaimer): Bu web sitesinde yer alan tüm hukuki makaleler ve içerikler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Her hukuki olay, kendine özgü koşullar barındırır ve bu sitedeki bilgiler somut durumunuza birebir uymayabilir. Sunulan içerik, avukat-müvekkil ilişkisi kurmaz. Hak kaybına uğramamak adına, hukuki sorunlarınızla ilgili olarak uzman bir avukata danışmanız önemlidir. Bu sitedeki bilgilere dayanarak alacağınız kararların sonuçlarından sitemiz sorumlu tutulamaz.
