Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat; 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu md.174 ile düzenleme altına alınmıştır. 174/1’e göre, evlilik birliğinin mahkeme kararı ile noktalanması sonucunda, mevcut ya da beklenen menfaatleri boşanma sebebiyle zedelenen ve kusursuz yahut daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan talep ettiği tazminat, maddi tazminat olarak isimlendirilir. 174/2’ye göre ise, boşanmaya zemin hazırlayan durumlar sebebiyle kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, kusurlu bulunan diğer taraftan makul ve orantılı miktarda talep edeceği para, manevi tazminat olarak adlandırılır.
Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat talebi için; tazminat talebinde bulunan kişinin kusuru olmaması veya diğer tarafın kusuruna oranla daha az kusurlu olması şarttır. Boşanma nedeniyle maddi ve manevi tazminat davaları, hukuki içerik ve usulleri itibariyle Borçlar Kanunu’nda düzenleme alanı bulan genel ilkelere göre açılan maddi ve manevi tazminat davalarından farklıdır. Boşanmada maddi ve manevi tazminat davası; boşanmaya neden olan hallerde kusursuz ya da daha az kusurlu olan tarafça boşanmanın yan talebi niteliğinde çekişmeli boşanma davasıyla beraber açılabilir. Bununla birlikte, boşanma davasının kesinleşmesini takip eden bir yıl içinde de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nasıl Açılır?
Boşanmada maddi ve manevi tazminat davası; boşanma davası açılması için hazırlanan dava dilekçesi ile veya boşanma davasına karşı dava edilen tarafından hazırlanacak cevap dilekçesi ile açılabilir. Maddi ve manevi tazminat davası, boşanmanın fer’i niteliğinde bir taleptir. Bu bakımdan, boşanma davası dilekçesi veya davalı tarafından hazırlanan cevap dilekçesi ile talep edilebilir. Dava dilekçesi ya da cevap dilekçesiyle talep edilen maddi ve manevi tazminat için bir ikinci harç ya da gider avansı ödenmesine gerek yoktur.
Yukarıda ifade edildiği gibi ileri sürülmeyen maddi ve manevi tazminat taleplerinin boşanma davası devam ederken bir ayrı dava açılarak da ileri sürülebilmesi mümkündür. Bu tür bir durumda ya davaların birleştirilmesine veya boşanma davasının bekletici mesele yapılmasına, bir diğer ifade ile boşanma davası tamamlandıktan sonra tazminat davasına devam edilmesine karar verilir. Tarafların, kusur bakımından denk olması halinde birbirlerine yönelik maddi ve manevi tazminat talep etmeleri mümkün değildir.
Boşanma Davasında Maddi Tazminat ve Şartları
Boşanma davasında maddi tazminat kararı alınabilmesi için genel tazminat davası şartlarının yanı sıra, aşağıda sıralanan şartların mevcut olması gerekir:
- Boşanma kararı verilmiş olmalıdır.
- Maddi tazminat talep eden tarafın kusursuz olması ya da diğer taraftan daha az kusurlu olması gerekir.
- Maddi tazminat talep eden tarafın mevcut ya da beklenen menfaatlerinin zarar görmesi gerekir.
- Maddi tazminatın boşanma nedeniyle talep edilmesi gerekir.
Boşanma davasında maddi tazminata ilişkin bilinmesi gereken önemli hususlar şu şekildedir:
- Daha fazla kusuru bulunan tarafın diğer taraftan maddi tazminat talep edebilmesi mümkün değildir.
- Maddi tazminat talebi sahibi tarafın kusursuz, karşı tarafın az da olsa kusurlu olması halinde maddi tazminata hükmedilir.
- Maddi tazminat talebinde bulunan taraf ile diğer tarafın denek kusuru olması halinde maddi tazminat kararı verilmez.
- Kusur açısından daha müspet durumda olan taraf diğer taraftan tazminat talep edebilir.
Boşanmada Maddi Tazminat Hesabı ve Ödenme Şekli
Maddi tazminat hesap edilirken hâkim tarafından değerlendirilen bazı hususlar bulunur. Bunlar; tarafların yaşları, sosyal ve ekonomik durumları, evlilik süreleri, sosyal güvenlik sahibi olup olmadıkları, tekrar iş bulma veya tekrar evlenebilme imkanları olmak üzere birçok konuda yapılan değerlendirmelerdir. Maddi tazminat miktarı tespit edilirken dikkat edilen kriterler şu şekildedir:
- Tarafların ekonomik ve sosyal durumları,
- Fiilin ağırlığı ve tarafların kusur durumu,
- Paranın alım gücü,
- İhlal edilen ve beklenen menfaatlerin durumu,
- Hakkaniyet ilkesi.
Mali açıdan güçlü taraf ile zayıf tarafın ödemesi gereken tazminat miktarı aynı olmayacaktır. Benzer şekilde; boşanmanın özel sebeplerinden birisinin mevcudiyeti nedeniyle ağır kusurlu olan taraf ile boşanmanın genel sebeplerine göre kusurlu olan tarafın ödeyeceği tazminat tutarı da aynı olmayacaktır.
Maddi tazminatın toplu veya irat şeklinde ödenmesine karar verilebilir. Bu karar, somut durumun özellikleri göz önünde bulundurularak hâkim tarafından verilir. Tazminatın irat şeklinde ödenmesine karar verildiği takdirde tazminat; alacaklının tekrar evlenmesi veya taraflardan birinin vefat etmesi halinde kendiliğinden sona erer. Tazminat alacaklısının fiilen bir başkasıyla karı koca hayatı sürmesi ve fakat resmi evlilik olmaması ya da haysiyetsiz bir yaşam sürmesi halinde ise tazminatın mahkeme kararı ile kaldırılması mümkündür.
Boşanma Davasında Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Belirlenir?
Boşanmaya neden olan olaylar nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan makul ve orantılı bir manevi tazminat talep edebilir. Boşanma davasındaki manevi tazminattan amaç; boşanmaya neden olan olaylar nedeniyle kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın yara alan ruh halinin telafi edilmesi ve manevi değerlerindeki eksikliğin karşılanmasıdır.
Türk Medeni Kanunu md.176/2 hükmü gereğince manevi tazminatın irat şeklinde ödenmesine karar verilemez. Bu tazminat toplu ve tek seferde ödenmelidir. Manevi tazminat miktarı belirlenirken hâkim; tazminat hukukunun genel esasları ile birlikte tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını, kusur ve derecesini, orantılılık ilkesini dikkate alarak tazminat miktarına hükmeder. Hâkim tarafından hükmedilecek manevi tazminat miktarı ile, taraflardan birinin zenginleşmemesi diğer tarafın da yoksullaşmaması gerekir.
Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Faiz Başlangıcı
Boşanmada maddi ve manevi tazminat faiz başlangıcı, tazminat taraflarınca merak edilen konular arasında yer alır. Boşanmada hükmedilen maddi ve manevi tazminatlara, tazminat kararının kesinleşmesiyle birlikte faiz yürütülmelidir. Bu nedenle, tazminatlara işleyecek faizin başlangıç tarihi; boşanma kararının kesinleştiği tarihtir.
Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat hususunda adil bir kararın elde edilebilmesi, hakkın temini ve etkin bir biçimde müdafaası için yetkin bir boşanma avukatından hukuki destek alınması belirleyici olacaktır. Zira Aile Hukuku başta olmak üzere, sair hukuk dallarına hakim bir boşanma avukatı nezaretinde yürütülecek süreç, hak ve menfaat kaybını önleyeceği gibi beklenen olumlu kararın elde edilmesinde de büyük rol oynayacaktır.
