Sosyal Medya ve Instagram Dolandırıcılığı: Suçu, Cezası ve Haklarınız

Dolandırıcılık Suçunun Hukuki Temeli ve Nitelikli Haller

Dolandırıcılık suçunun temel hali, TCK’nın 157. maddesinde “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişi” olarak tanımlanmıştır. Ancak, suçun belirli araçlar kullanılarak veya belirli kişilere karşı işlenmesi, kanun koyucu tarafından daha tehlikeli kabul edilmiş ve TCK’nın 158. maddesinde “Nitelikli Dolandırıcılık” başlığı altında daha ağır cezalarla düzenlenmiştir.

Sosyal Medya Dolandırıcılığının Yasal Dayanağı: TCK 158/1-f

Sosyal medya ve Instagram üzerinden işlenen dolandırıcılık suçları, TCK 158/1-f bendi kapsamında değerlendirilir. Bu bent, dolandırıcılık suçunun **”Bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle”** işlenmesini nitelikli bir hal olarak kabul eder.

Bilişim sistemi”, Yargıtay tarafından “verileri toplayıp, yerleştirdikten sonra bunları otomatik işlemlere tâbi tutma olanağını veren manyetik sistem” olarak geniş bir şekilde yorumlanmaktadır. Bu tanıma bilgisayarlar, internet ağları, mobil uygulamalar ve dolayısıyla Instagram, Facebook gibi tüm sosyal medya platformları dahildir. Kanun koyucunun bu suçu nitelikli hal saymasının sebebi, bilişim sistemlerinin aynı anda çok sayıda kişiye kolayca ulaşma imkanı vermesi ve failin kimliğini gizleyerek mağdurun denetim ve kontrol imkanını azaltmasıdır.

Suçun Temel Unsuru: “Hile” ve “Aldatma Kabiliyeti”

Dolandırıcılık suçunun en kritik unsuru hiledir. Hile, mağdurun iradesini sakatlayan, onu hataya düşüren, gerçeği farklı algılamasına neden olan her türlü aldatıcı eylemdir. Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararlarına göre, basit bir yalan hile sayılmaz. Yalanın, mağdurun araştırma ve denetleme eğilimini ortadan kaldıracak yoğunlukta ve ustalıkta olması, maddi delillerle (sahte dekont, sahte profil, sahte yorumlar, profesyonel görünümlü bir web sayfası vb.) desteklenmesi gerekir. Sosyal medyada oluşturulan sahte kurumsal kimlikler, satın alınmış takipçiler ve sahte müşteri yorumları, bu “aldatma kabiliyeti yüksek” hile unsurunu oluşturmaktadır.

En Yaygın Instagram ve Sosyal Medya Dolandırıcılığı Yöntemleri ve Hukuki Değerlendirmesi

Dolandırıcılar tarafından sıkça kullanılan yöntemler ve bu yöntemlerin hile unsurunu nasıl oluşturduğu aşağıda incelenmiştir:

• Sahte Satış Sayfaları (Butik, Elektronik vb.): Mağduru aldatmak için profesyonel ürün fotoğrafları, sahte “müşteri memnuniyeti” mesajları ve yüksek takipçi sayıları kullanılır. Mağdur, bu güvenilir görünen profile inanarak ödeme yapar. Eylemin hile unsuru, ödeme alındıktan sonra ürünün hiç gönderilmemesi veya yerine değersiz bir eşya gönderilmesiyle tamamlanır. Yargıtay, bu tür eylemleri istikrarlı bir şekilde TCK 158/1-f kapsamında değerlendirmektedir.
• “Phishing” (Olta) Dolandırıcılığı: “Instagram Telif Hakkı Merkezi’nden bildirim: Hesabınız kapatılacak, doğrulamak için tıklayın” gibi sahte bir mesajla mağdur, Instagram’ın giriş sayfasına birebir benzeyen sahte bir siteye yönlendirilir. Buradaki hile, sahte bir kurumsal kimliğe bürünerek ve panik yaratarak mağdurun şifresini ele geçirmektir. Bu şifreyle hesap ele geçirilip mağdurun takipçilerinden para istenmesi de dolandırıcılık suçunu oluşturur.
• Yatırım Dolandırıcılığı (Forex, Kripto Para): Sahte başarı hikayeleri, lüks yaşam tarzı gösteren profiller ve “garantili kazanç” vaatleriyle mağdurlar sisteme çekilir. Başlangıçta küçük kazançlar gösterilerek güven pekiştirilir. Buradaki hile, gerçekte var olmayan bir yatırım sistemini varmış gibi göstererek mağdurun daha büyük meblağlar yatırmasını sağlamaktır.
• Sahte Çekiliş ve Hediye Dolandırıcılığı: Mağdura değerli bir hediye (telefon, tatil vb.) kazandığı söylenir. Buradaki hile, bu hediyeye ulaşabilmesi için “vergi”, “kargo” veya “gümrük masrafı” gibi hayali bir ücretin ödenmesi gerektiği yalanıdır.

Sosyal Medyada Dolandırıldım, Ne Yapmalıyım? (Adım Adım Şikayet Süreci)

Dolandırıcılığın mağduru olduysanız, vakit kaybetmeden ve delilleri yok etmeden hukuki süreci başlatmalısınız:

1. Tüm Delilleri Güvence Altına Alın: Dolandırıcı profilin linki (URL adresi), profil sayfasının ekran görüntüsü, aranızdaki tüm yazışmaların (Instagram DM, WhatsApp vb.) ekran görüntüleri, para gönderdiyseniz banka dekontu veya makbuzu, gördüğünüz reklama veya ilana ait görseller gibi tüm kanıtları toplayın ve saklayın.
2. Cumhuriyet Başsavcılığı’na veya Siber Suçlarla Mücadele Şubesine Başvurun: Topladığınız tüm delillerle birlikte, bulunduğunuz yerdeki Adliye’ye giderek Cumhuriyet Başsavcılığı’na hitaben bir şikayet dilekçesi yazın. Dilerseniz, doğrudan Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı Siber Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü’ne de müracaat edebilirsiniz.
3. Dilekçenizde Neler Olmalı?: Olayı kronolojik sırayla, net ve ayrıntılı bir şekilde anlatın. Dolandırıcının profil adını, bildiğiniz tüm iletişim bilgilerini (telefon, banka hesap numarası vb.) ve uğradığınız zararın miktarını belirtin. Topladığınız tüm delilleri dilekçenizin ekine koyun.
4. Banka ile İletişime Geçin: Özellikle kredi kartı ile yapılan işlemlerde, vakit kaybetmeden bankanızla iletişime geçerek “chargeback” (ters ibraz) talebinde bulunabilirsiniz. Bu prosedür, dolandırıcılık mağdurlarının paralarını geri alabilmeleri için önemli bir yoldur.

Yargılama Süreci ve Hukuki Haklarınız

Görevli Mahkeme ve İspat

Bilişim yoluyla nitelikli dolandırıcılık suçlarına bakmakla görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi‘dir. Yargılama sırasında savcılık, sizin sunduğunuz delillerin yanı sıra, banka hesap hareketleri, telefon HTS kayıtları ve şüphelinin IP adresi gibi dijital izleri takip ederek faili tespit etmeye çalışır. Ekran görüntüleriniz, dekontlarınız ve tanıklarınız (varsa) ispat açısından kritik delillerdir.

Dolandırılan Para Geri Alınır Mı? Etkin Pişmanlık ve Tazminat

Mağdurların en çok merak ettiği konu, kaybettikleri parayı geri alıp alamayacaklarıdır. Bunun birkaç yolu bulunmaktadır:

• Etkin Pişmanlık (TCK m.168): Fail, mağdurun zararını tamamen giderirse cezasında önemli bir indirim alır. Eğer zarar, dava açılmadan (soruşturma aşamasında) giderilirse cezanın üçte ikisine kadarı; dava açıldıktan sonra (kovuşturma aşamasında) hüküm verilmeden önce giderilirse cezanın yarısına kadarı indirilir. Bu durum, mağdurun parasını geri alması için bir teşvik oluşturur.
• Hukuk Davası: Ceza davası devam ederken veya bittikten sonra, dolandırıcıya karşı ayrıca bir hukuk mahkemesinde alacak veya tazminat davası açarak uğradığınız zararın tazminini talep edebilirsiniz.

Suçun Şikayet ve Zamanaşımı Süreleri

Nitelikli dolandırıcılık suçu şikayete bağlı değildir, resen soruşturulur. Yani, savcılık suçu öğrendiği an harekete geçer. Bu nedenle mağdurun şikayet için 6 ay gibi kısa bir süresi yoktur. Suçun olağan dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Bu süre içinde her zaman şikayette bulunulabilir.

Dolandırıcılık Suçunda Avukatın Rolü

Sosyal medya dolandırıcılığı vakaları teknik ve hukuki detaylar içerir. Bu süreçte bir avukatın rolü kritik öneme sahiptir:

• Şikayet dilekçesinin doğru ve eksiksiz hazırlanmasını sağlar.
• Soruşturma dosyasını etkin bir şekilde takip eder, yeni delillerin toplanmasını talep edebilir.
• Mağdur olarak ceza davasına “katılan” sıfatıyla müdahil olmanızı ve haklarınızı sonuna kadar savunmanızı sağlar.
• Failin etkin pişmanlıktan yararlanması durumunda zararınızın doğru hesaplanıp giderilmesini temin eder.
• Gerekirse, zararınızın tazmini için hukuk davası açar ve takip eder.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Instagram dolandırıcılığı nasıl anlaşılır?

Instagram dolandırıcılığını anlamak için dikkat etmeniz gereken bazı uyarıcı işaretler şunlardır:

• Gerçek Olamayacak Kadar İyi Teklifler: Piyasa değerinin çok altında satılan ürünler veya garantili yüksek kazanç vaatleri.
• Acele Ettirme Taktikleri: “Kampanya bitiyor”, “Hemen tıkla” gibi paniğe sevk eden mesajlar.
• Güven Vermeyen Profiller: Yeni açılmış, takipçi sayısı sahte görünen veya çok az etkileşimi olan sayfalar.
• Ön Ödeme Talepleri: Bir hediye veya çekiliş için “vergi”, “kargo ücreti” gibi bahanelerle para istenmesi.
• Şüpheli Linkler: Özellikle hesap şifrenizi veya kişisel bilgilerinizi isteyen sayfalara yönlendiren linkler.

Instagram dolandırıcılığı nereye şikayet edilir?

Instagram dolandırıcılığı, TCK kapsamında nitelikli bir suç olduğu için resmi makamlara şikayet edilmelidir. Başvurulacak başlıca yerler şunlardır:

• Cumhuriyet Başsavcılığı: Bulunduğunuz yerdeki adliyeye giderek, topladığınız tüm delillerle (ekran görüntüleri, dekontlar vb.) birlikte Cumhuriyet Başsavcılığı’na bir şikayet dilekçesi verebilirsiniz.
• Siber Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü: Emniyet Müdürlükleri bünyesinde bulunan Siber Suçlarla Mücadele Şubelerine de doğrudan müracaat edebilirsiniz.

Ayrıca, dolandırıcının profilini uygulama üzerinden Instagram’a rapor ederek hesabın kapatılmasına yardımcı olabilirsiniz, ancak bu hukuki sürecin yerine geçmez.

Sonuç

Sosyal medya ve Instagram dolandırıcılığı, basit bir kandırmaca olmanın ötesinde, Türk Ceza Kanunu’nda alt sınırı 4 yıl hapisten başlayan ağır yaptırımlara sahip nitelikli bir suçtur. Mağdurların, uğradıkları zararın boyutu ne olursa olsun, bu durumu kanıksayıp sessiz kalmamaları, hukuki yollara başvurmaları hem kendi hakları hem de başka insanların mağdur olmasını engellemek adına bir vatandaşlık görevidir. Bilinçli bir kullanıcı olmak, şüpheli durumlarda dikkatli davranmak ve bir sorunla karşılaşıldığında doğru adli adımları atmak, dijital dünyada güvende kalmanın anahtarıdır.