Çalışan bireylerin çalıştıkları iş yeri tarafından kendileri adına yatırılan prim ödemelerine sigorta adı verilir. Sigorta, işçilerin kaza veya hastalık gibi olumsuz durumlarla karşılaşmaları durumunda haklarının korunmasını sağlar. İş yerleri, bünyelerinde istihdam ettikleri işçilerin sigortalarını eksiksiz ve zamanında yatırmak zorundadır.
İş yerlerinin işçileri sigortasız şekilde çalıştırmasına kaçak işçi çalıştırma adı verilir. Şirketlerin sigortasız işçi çalıştırması yasal değildir ve yaptırıma tabidir. Bu durum Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu şeklinde isimlendirilen 5510 sayılı yürürlükteki kanunda açık ve ayrıntılı şekilde belirtilir. Denetimler ya da şikâyetler sonucunda sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere cezai işlem uygulanır.
Sigortasız çalıştırılan işçinin denetime takılması durumunda asgari ücretin 2 katı kadar ceza kesilerek işlem uygulanır. Bir işçinin 1 yıl boyunca sigortasız çalıştırıldığı tespit edilirse 14 asgari ücret tutarına kadar idari para cezası uygulanır. Şimdi, yasal yükümlülüğün yanı sıra çalışanların sigorta kapsamında çalışmasının öneminden ve avantajından bahsedeceğiz.
Sigorta Kapsamında Çalışmanın İşçiler Bakımından Önemi
Sigorta; bireylerin hangi firmalarda ve hangi tarihler arasında çalıştığının tespit edilmesine yardımcı olur. İşçilerin haklarının korunmasına ve güvence altına alınmasına katkı sağlar. İşverenler, iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilere sigorta yapmakla ve bunu düzenli olarak eksiksiz şekilde ödemekle yükümlüdürler. İşverenlerin istihdam sağladıkları kişileri sigortasız olarak ve kayıtsız şekilde çalıştırması yasaktır.
Sigorta işlemleri, çalışanların işe başladıkları tarihten itibaren işverenler tarafından titizlikle sürdürülmelidir. İşverenler tarafından sigorta yapılması, işçilerin haklarının korunması açısından oldukça önemlidir. Aksi takdirde, işçiler için telafisi güç ve hatta kimi zaman imkansız hak, menfaat, maddiyat ve zaman kaybı yaşanması kuvvetle muhtemeldir.
İşçinin Sigortasız Çalıştığının Göstergesi Nedir?
İşçinin işe giriş bildirgesinin verilmemesi, sigortasız çalıştırıldığının en temel göstergesidir. Sigortasız işçi çalıştırmak, bireylerin çalışma ve güvenlik ile ilgili haklarının ihlâl edilmesi anlamına gelir. Günümüzde ne yazık ki işverenlerin belirli bir kısmı işsizliğin hızla artması sebebiyle işe alımlarda sigortasız çalışma teklifinde bulunmaktadır.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Şikâyeti Nasıl ve Nereye Yapılır?
Sigortasız işçi çalıştıran iş yerlerini ihbar etmenin çeşitli yöntemleri vardır. Bu tür bir durumla karşı karşıya kalındığında nereye, nasıl başvurulacağına ilişkin hususlar aşağıda sıralanmış olmakla birlikte, özellikle belirtmek gerekir ki deneyimli bir iş hukuku avukatından yardım almak ve süreci avukat marifetiyle takip etmek çok daha sağlıklı bir yaklaşım olacaktır:
- Çalışma Hayatı İletişim Merkezi: ALO 170’i arayarak sigortasız işçi çalıştırma durumunu ihbar edebilirsiniz. 7/24 aktif şekilde faaliyet gösteren bu hat üzerinden yaptığınız ihbarlarda kimlik bilgileriniz gizli tutulur, karşı taraf ile paylaşılmaz.
- Sosyal Güvenlik Kurumu: Bulunduğunuz yere en yakın olan Sosyal Güvenlik Kurumuna giderek şikâyet dilekçesi verebilirsiniz. Dilekçenizin işleme alınabilmesi için sigortasız işçi çalıştırılan iş yerinin ismi ve açık adresi ile ilgili bilgileri eksiksiz ve hatasız şekilde belirtmeniz gerekir.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Ne Kadar?
Sigortasız işçi çalıştırılması halinde ilgili işveren çeşitli yaptırımlara maruz kalır. Zira hukuk düzenimizde sigorta güvencesi olmaksızın işçi istihdam etmek yasaklanmıştır. İstihdam ettiği çalışanının sigortasına ilişkin yerine getirmesi gereken iş ve işlemleri yerine getirmeyen çalışan hakkında para cezasına hükmedilir. Söz konusu para cezası ise şu şekilde ifade edilebilir:
- İşe başlama bildirgesinin verilmemesi hâlinde: 52.010 TL
- SGK beyannamesinin verilmemesi durumunda: 52.010 TL
- 1 ay boyunca sigortasız çalıştırılması hâlinde: 104.020 TL
Yukarıdaki veriler 1 işçi için geçerlidir. Dolayısıyla çok sayıda işçiyi kayıt dışı biçimde çalıştıran firmalar açısından çok ciddi bir maddi yaptırım söz konusudur. Çalışanlara sigorta yapmama konusu ile ilgili cezai işlemlerde herhangi bir gerekçeye bağlı olarak indirim uygulama yoluna gidilmez. Şimdi, sigortasız işçi çalıştırma cezasında indirim prosedürünün mevcut olup olmadığını inceleyeceğiz.
Sigortasız işçi çalıştırmak kanunen yasaktır. Sigortanın şirket tarafından kasıtlı veya kasıtsız olarak fark etmeksizin ödenmemesinin ciddi yaptırımları mevcuttur. İş yerlerinin denetimi esnasında sigortasız işçi çalıştırıldığının fark edilmesi hâlinde sigorta prosedürlerinin ihlâl edilmesi ile ilgili işlemler ivedilik gereğince başlatılır.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Zamanaşımı Süresi
Geriye dönük kayıt dışı işçi çalıştırma durumunun tespit edilmesi hâlinde de cezai işlem uygulanır. Sosyal Güvenlik Kurumu geriye dönük istihdam dışı işçi çalıştırma konusu ile ilgili detaylı inceleme başlatma hakkına ve yetkisine sahiptir. Son 5 yıllık dönemi detaylı şekilde inceleyebilen SGK, bu incelemeler sonucunda elde ettiği veriler ışığında herhangi bir usulsüzlüğe ilişkin gerekli süreci başlatabilir.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Tazminat Davası
Sigortasız işçi çalıştırmak, iş yerlerinin giderlerini azaltarak kâr miktarlarını artırır. İşçilerin sigortalarını yatırmamak, oldukça ağır mağduriyet yaşamalarına sebep olur. Sigortasız çalışan işçiler, işten çıkarıldıkları zaman kıdem tazminatı alma konusunda çok ciddi problemlerle karşılaşabilirler. Dolayısıyla çalışanların haklarını korumak ve güvence altına almak amacıyla sigortasız işçi istihdamı yasaklanmıştır.
1 Günlük Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
Sigorta, çalışanların haklarının devlet tarafından koruma altına alınmasını ifade eder. Çalışanların iş yaşamları esnasında veya sonrasında çeşitli problemlerle karşılaşmaları hâlinde mağduriyet yaşamamaları için gerekli olan bir uygulamadır. Dolayısıyla işçileri 1 gün bile sigortasız şekilde çalıştırmanın cezası vardır. 1 günlük sigortasız işçi çalıştırmanın cezası 2023 yılı için 10.008 TL’dir.
Sigortasız Çalıştığımı Nasıl İspat Ederim?
Sigortasız işçi çalıştırma ile ilgili yapılan ihbarlar sonucunda iş yerlerine denetleme ekibi gönderilir. Yapılan denetlemeler sonucunda sigortasız işçi çalıştırıldığı tespit edilirse cezai işlem başlatılır. Sigortasız çalıştığınızı nasıl ispat edebileceğinize yönelik en doğru yol haritasını ise yetkin ve deneyimli bir iş hukuku avukatından alınacak hukuk danışmanlığı çizilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Çalıştığım Şirket Sigortamı Yatırmamakla Tehdit Ediyor, Ne Yapabilirim?
İşverenler, iş yerlerinde istihdam sağladıkları kişileri resmî olarak kaydetmekle yükümlüdür. Bu kayıt işlemi sigorta ile sağlanır. Çalıştırdığı kişilerin sigortalarını yatırmak, şirketler için bir zorunluluktur. Dolayısıyla aktif olarak görev aldığınız bir şirket sizi sigorta yapmamakla tehdit edemez. Aksi takdirde ivedilikle yasal yollara müracaat etmek gerekir.
Sigortasız İşçi Çalıştırdığı Tespit Edilen Şirketler Bu Durumdan Nasıl Etkilenir?
İş yerleri, çalıştırdıkları işçilerin sigortalarını yatırmakla yükümlüdür. Sigortasız işçi çalıştıran iş yerlerine çeşitli yaptırımlar uygulanır. İşçinin sigortasının yatırılmaması durumunun tespiti hâlinde şirketler kanunda öngörülen miktarda para cezası ile karşı karşıya kalırlar.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezasının Miktarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Sigortasız işçi çalıştırmanın cezası aşağıda sıralanan bir dizi faktör çerçevesinde değişiklik gösterir:
- Sigortasız çalıştırılan işçi sayısı,
- Sigortanın yatırılmadığı toplam gün, ay veya yıl miktarı,
- SGK beyannamesi verilmemesi veya geç verilmesi,
- Çalışanların işe başlama ve işten ayrılma durumlarının sisteme işlenmemesi.
