Veraset ilamı, hukuk terminolojisindeki diğer adıyla mirasçılık belgesi; bir kişinin yaşamını yitirmesinin ardından cenaze işlemleri gibi ivedi tamamlanması gereken işlemlerden sonra vakit kaybetmeksizin alınması gereken bir ilamdır. Zira, her ne kadar miras hakkının doğabilmesi için veraset ilamı alınması şart olmasa da veraset ilamı alınmasıyla beraber mirasçılık belgesi edinen mirasçılar, hak ve taleplerini üçüncü kişilere karşı ileri sürebilecektir.
Veraset ilamı alınması, miras hakkını doğuran kurucu nitelikte bir işlem değildir ve fakat bildirici nitelik taşıdığı için oldukça mühimdir. Miras Hukuku düzenlemelerine göre, yaşamını yitiren kişinin mirasçıları, ölümle birlikte tereke üzerinde mülkiyet hakkı sahibi olur. Mirasçılar, miras hukuku hükümlerine göre belirlenen paylarla mülkiyet hakkına sahip olur. Bu bakımdan, miras hakkının doğması adına, mirasçıların ayrıca bir kurucu nitelikte işlem yapmasına gerek yoktur.
Mirasçıların hak sahibi olabilmeleri için ayrıca kurucu nitelikte bir işlem yapmasına gerek olmasa da mirasçıların kimler olduğunun ve mirasçıların miras paylarının belirlenebilmesi, açığa çıkarılması gerekir. Veraset ilamı, yani mirasçılık belgesi, mirasçıların kimler olduğunun ve miras paylarının belirlenebilmesine hizmet eden resmi belgedir. Mirasçılık belgesi, veraset ilamı düzenleme yetkisini haiz merciler marifetiyle düzenlenen ve mirasçılara verilen, mirasçıların mirasçılık sıfatını belgeleyen ilamdır.
Veraset ilamı, Sulh Hukuk Mahkemesi veya noterlik marifetiyle düzenlenir ve düzenlenen bu belgede sayesinde kimlerin mirasçı olduğu, mirasçı sıfatını taşıyan kişilerin miras payları bilgisi yer alır. Şu halde; mirasın paylaşılması istemiyle açılan davalar, ortaklığın giderilmesi talepli davalar, mirastan mal kaçırmaya ve muvazaalı işlemlere dair davalar ve sair miras hukuku davalarından önce veraset ilamı(mirasçılık belgesi) alınması gerekir.
Veraset İlamı(Mirasçılık Belgesi) Nedir?
Veraset ilamı(mirasçılık belgesi), 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda “mirasçılık belgesi” adıyla düzenlenmiştir. Mirasçılık belgesi, başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları tespit edilen kişilere noterlik veya Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından verilen belgedir. İşbu belge, mirasçılık sıfatını gösterir. Murisin ölümüyle birlikte geride bıraktığı miras üzerinde hak iddia edebilecek yasal veya atanmış mirasçıların belirlenmesi amacıyla düzenlenir. Veraset ilamını düzenleyen 4721 sayılı Kanunun 598.maddesi:
“Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir. Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir. Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir. Ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin dava hakkı saklıdır.”
Mirasçılık belgesi düzenleme yetkisi, 2011 yılına değin yalnızca Sulh Hukuk Mahkemelerine aitti. Ancak, 2011 yılında yapılan düzenleme ile birlikte mirasçılar, veraset ilamı alabilmek için Sulh Hukuk Mahkemesine yazılı başvuruda bulunma yolunun yanı sıra noterlikler üzerinden de veraset ilamı edinebilmektedir. Kişinin noterden mirasçılık belgesi çıkarabilmesi için karşılanması gereken tek koşul; mirasçılar arasında yabancılık unsuru mevcut olmamalıdır.
Veraset İlamının Hukuki Niteliği
Maddi hukuk yönünden veraset ilamı, adına düzenlenen kişinin mutlak surette mirasçılık hakkı sahibi olduğunu göstermez. Zira mirasçılık belgesi, mirasçıların belirlenmesinde kati bir nitelik taşımaz ve geçersizliği her zaman ileri sürülebilir. Bu husus, 4721 sayılı Kanunun 598.maddesinin 3.fıkrasında açıkça düzenlenmiştir. Bu itibarla mirasçılık belgesi; mirasçıların mirasçılık hakları konusunda mutlak niteliği haiz olmamakla beraber, aksi ispat edilinceye değin adına düzenlenen kişilerin mirasçılığı lehine karine teşkil eder.
Veraset ilamına itiraz ederek dava açılmadığı takdirde, adına mirasçılık belgesi düzenlenen kişiler mirasçı kabul edilir ve miras paylaşımında esas alınır. Veraset ilamına dair açılacak dava, çekişmesiz yargı işidir ve başvuruya dair herhangi bir zamanaşımı süresi düzenlenmemiştir. Birden çok mirasçı bulunması halinde de sadece bir mirasçının mirasçılık belgesi isteminde bulunması yeterlidir. Başvurunun ardından Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından verilecek mahkeme kararı, yasal ve atanmış mirasçıların tamamı hakkında sonuç doğurur.
Veraset İlamı Nereden ve Nasıl Alınır?
Veraset ilamı, murisin vefatını takiben talep edilebilir ve mirasçılardan birinin yerleşim yerinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesi veya noterliklerden alınabilir. Fakat, nüfus kağıtlarındaki belirsizlik, soy bağının veya yasal mirasçılığın belirlenemiyor olması gibi hallerde, veraset ilamı talebi yalnızca Sulh Hukuk Mahkemesine yöneltilir. Zira bu haller, noter marifetiyle veraset ilamı düzenlenemeyecek hallerdendir. Veraset ilamıyla beraber miras payları belirlenen mirasçılar, tereke üzerinde tasarrufta bulunabilir.
Veraset İlamını Kimler Alabilir?
Veraset ilamı isteminde bulunabilecek kişiler, diğer kanunlardaki düzenlemeler saklı kalmak üzere şunlardır:
- Yasal mirasçılar,
- Murisin kan hısımları
- Atanmış mirasçılar,
- Mirasçılık sıfatını kaybedenler.
Veraset İlamı Talep Etmenin Şartları Nelerdir?
Veraset ilamı isteminde bulunabilmek için karşılanması gereken şartlar şunlardır:
- Miras bırakanın vefat etmiş olması ya da hakkında gaiplik kararı verilmesi gerekir.
- Sağ olmak ve mirasa ehil olmak koşuluyla, veraset ilamı talep etme hakkını haiz kişilerin talep etmesi gerekir.
- Mirasçı atamaya yahut vasiyetin bildirilmesini takiben bir ay süre ile ilgililerden itiraz hakkı olanların vasiyete veya atamaya itiraz etmemesi gerekir. Aslında, söz konusu süre içinde de mirasçılık belgesi talep edilmektedir. Bu tür bir durumda, süresi içerisinde atama işlemine veya vasiyete itiraz etmeyen kişi, mirasçılık belgesi iptali davasını süre sınırlamasına tabi olmaksızın açabilir.
Veraset İlamı Başvurusu Nasıl Yapılır?
Veraset ilamı başvurusu; Sulh Hukuk Mahkemesi ve Noter olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilir. Kişi, Sulh Hukuk Mahkemesinden mirasçılık belgesi talebinde bulunabilmesi için; miras bırakanın ve mirasçıların nüfus kayıtlarını da ekleyeceği dava dilekçesiyle birlikte Sulh Hukuk Mahkemesinden veraset ilamı isteminde bulunmalıdır. Kişi, veraset ilamını noterden talep edilecekse, miras bırakan ile soy bağını ve yasal mirasçılığını gösterir belgeyi notere ibraz ederek mirasçılık belgesi talep edebilir.
Veraset İlamı Zamanaşımı Süresi
Veraset ilamı talebi, kanun koyucu tarafından herhangi bir zamanaşımı ya da hak düşürücü süreye tabi kılınmamıştır. Bu nedenle, miras bırakanın ölmesi ve bu durumun Nüfus Müdürlüğü tarafından kayıt altına alınmasını takiben her zaman mirasçılık belgesi istenebilir. Öte yandan, kişi hakkında gaiplik kararı verilmesini takiben yine süre sınır olmaksızın mirasçılık belgesi talep edilebilir.
Veraset İlamı İptal Edilebilir mi?
Veraset ilamı, yani mirasçılık belgesini düzenleyen hükümlerin yer aldığı 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 598.maddesinin 2.fıkrasında “mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir” hükmüne yer verilmiştir. Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere veraset ilamı, aksi her zaman ispat edilebilen bir belgedir. Dolayısıyla, gerçek mirasçılık durumunu yansıtmadığı ileri sürülen mirasçılık belgesi hakkında, diğer mirasçılar davalı gösterilmesi suretiyle iptal ve yeni mirasçılık belgesi düzenlenmesi isteminde bulunulabilir.
Veraset İlamının İptali Davası
Veraset ilamının iptali davası; veraset ilamının kesinleşmesinin ardından, miras paylarına dair yanlışlık yapıldığının veya miras payında dahil edilmeyen bir mirasçı bulunduğunun anlaşılması halinde mirasçılık belgesinin iptal edilmesi istemiyle açılan davadır. Veraset ilamının iptali davasında herhangi bir hak düşürücü veya zamanaşımı süresine tabi değildir. İşbu dava, çekişmesiz yargı işidir; mirasçılık sıfatının ispatı için her türlü hukuki delilden yararlanılabilir ve mahkemece verilen karar kesin hüküm teşkil eder.
Veraset ilamına ilişkin ifade edilmesi gereken ve uygulamada birçok uyuşmazlığa konu teşkil eden bir başka husus ise ketmi veresedir. Ketmi verese, bir diğer ismiyle mirasçılığın gizlenmesi; veraset ilamı alınırken mirasçı sıfatını haiz olan bir mirasçının, diğer mirasçılardan veya üçüncü kişilerden gizlemek suretiyle mirasçılık sıfatını gizleyerek mirasın intikalinin ve paylaşımının hukuka aykırı biçimde gerçekleştirilmesidir. Ketmi verese nedeniyle mirasçılık hakkı gasp edilen mirasçılar, ketmi verese davası açarak haklarını elde edebilir.
Veraset İlamı Almak İçin Avukat Yardımı Gerekir mi?
Veraset ilamı düzenlenmesi adına notere başvurularda avukat yardımı şart değildir. Noterlik üzerinden veraset ilamı alma işlemi, oldukça basit bir işlem olup kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Fakat bazı hallerde mirasçılık belgesi alınabilmesi için Sulh Hukuk Mahkemesine başvurma şartı bulunur. Bu durumda, veraset ilamı talebiyle Sulh Hukuk Mahkemesine başvurmadan önce, hukuki süreç ve prosedüre ilişkin miras hukuku avukatı yardımına başvurmak, hatalı veya ihmali işlemler yaşamamak adına en doğru yaklaşımdır.