Geriye dönük miras hakkı, mirasbırakanın, tasarruf özgürlüğünün sınırlarını aşmak suretiyle mirasçılarının haklarını ihlal eden tasarruflarda bulunması halinde gündeme gelir. Muris sağken mal varlığına ilişkin birtakım tasarruflarda bulunur; fakat bu tasarruflarında tasarruf özgürlüğünü aşar ve mirasçılarının haklarını ihlal ederse mirasçılar, geriye dönük miras hakkı çerçevesinde;
- Saklı pay ihlaline sebebiyet veren tasarrufların tenkis edilmesi,
- Murisin sağlar arası ve ivazsız tasarruflarının, bu tasarruflar hakkında denkleştirme davası açmak suretiyle terekeye iade edilmesi,
- Ecrimisil davası açmak suretiyle geriye dönük kira bedeli,
taleplerinde bulunabilir. Miras hukuku, özel hukuk karakterli bir hukuk disiplini olup, oldukça kapsamlı ve hacimli bir alanı kapsar. Dolayısıyla, geriye dönük miras hakkına ilişkin iş, işlem, uyuşmazlık ve davalarda deneyimli ve yetkin bir miras hukuku avukatından yardım almak, şart olmamakla birlikte en doğru ve sağlıklı olan yaklaşımdır.
Geriye Dönük Miras Davası
Geriye dönük miras davası; mirasçıların, geriye dönük miras hakkı istemiyle görev – yetki sahibi mahkemeye başvurmasıyla açılan, miras hukukuna özgü bir dava türüdür. Geriye dönük miras davasında mirasçılar, geçmişe dönük miras haklarını elde etmeyi talep eder. Geriye dönük miras davası, uygulamadı adıyla geçmişe dönük miras davası üç farklı şekilde vuku bulabilir. Bunlar:
- Muris hayatta iken ancak belirli bir sınır dahilinde tasarrufta bulunabilir. Söze konu sınır ise hukuk kuralları ile belirlenir. Mirasbırakanın bu sınırları aşan tasarrufları sebebiyle hakkı ihlal edilen mirasçılarsa tenkis davası açarak hak ihlalinin giderilmesi talebinde bulunabilir.
- Geriye dönük miras davasının uygulamada görünüş şekillerinden bir diğeri ise denkleştirme davasıdır. Denkleştirme davasının gayesi, mirasbırakanca yapılan sağlar arası ve ivazsız tasarrufların terekeye iadesini sağlamaktır.
- Murisin terekesinde yer alan taşınmazı kullanamayan veya taşınmazdan faydalanamayan mirasçılar, ilgili taşınmaz hakkında geçmişe dönük kira bedelinin alınması talebiyle ecrimisil davası açabilir.
Geriye Dönük Miras Davası Nasıl Açılır?
Geriye dönük miras davasının uygulamada üç farklı dava şeklinde görünüm kazandığını bir üst başlıkta sıraladık. Dolayısıyla, geriye dönük miras davasının nasıl açılacağı sorusu, açılacak davaya göre farklı yanıtlar bulur. Fakat her halükarda, açılacak davanın mahiyetine göre hazırlanacak bir dava dilekçesiyle, görev – yetki sahibi mahkemeye başvurularak açılacağını belirtelim.
Geriye Dönük Miras Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Geriye dönük miras davasına bakma görevi ve yetkisi, açılacak davaya göre farklılık gösterir. Bir başka deyişle, açılacak davanın ne olduğu (tenkis davası, denkleştirme davası, geçmişe dönük kira amacıyla ecrimisil davası), görevli ve yetkili yargı organın tespitinde etkilidir. Şu halde, bahse konu davalara göre hangi yargı organlarının görevli olduğunu sıralayalım:
- Tenkis davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi; yetkili mahkeme ise mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir.
- Denkleştirme davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi; yetkili mahkeme ise mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir.
- Geçmiş kira bedeli amacıyla açılan ecrimisil davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi; yetkili mahkeme ise davaya konu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.
Sıralanan davalara ilişkin bazı hususların altını çizmek gerekir. Buna göre;
- Tenkis Davası
Tenkis davası, ancak belirli şartların varlığı halinde açılabilir. Tenkis davasının açılabilmesi için gerekli ilk şart, tasarruf oranının aşılmasıdır. Bir diğer ifadeyle, ölüme bağlı tasarruflarda veya sağlar arası bağışlamalarda bulunan muris, kanunda öngörülen tasarruf oranını aşmış olmalıdır. Tenkis davası için bir ikinci şart ise mirasçıya ait saklı pay hakkının ihlal edilmiş olmasıdır.
- Denkleştirme Davası
Denkleştirme davası, murisin yaptığı sağlar arası ve ivazsız tasarrufların terekeye iadesi talebiyle açılan, miras davası nitelikli dava türüdür. Söz konusu tasarrufların, denkleştirme davası ile beraber terekeye dahil edilmesinden sonra miras payları, terekeye iade edilen tutarlar da dikkate alınarak hesaplanır. Bahse konu dava ancak yasal mirasçılara karşı açılabilir; atanmış mirasçılara karşı açılması mümkün değildir.
- Ecrimisil Davası
Mirasa dahil bir taşınmazın, mirasçıların bazıları tarafından kullanılması veya kiraya verilmesi durumunda ecrimisil söz konusu olur. Bu olasılıkta, yani ilgili taşınmazı kullanamayan mirasçılar, mirasta geçmişe dönük kira bedelini ecrimisil davası açmak suretiyle talep edebilirler. Şimdi, geriye dönük miras davasında merak konusu diğer hususlara mercek tutalım.
Geriye Dönük Miras Davasında Zamanaşımı
Geriye dönük miras davaları da tıpkı diğer davalar gibi zamanaşımı süresi zarfında açılmalıdır. Tenkis davasının, saklı pay ihlalinden haberdar olunmasını takiben 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihi, diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıl süre zarfında açılmalıdır. Mirasta denkleştirme davasında 10 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür.
Geçmiş kira bedeli amacıyla açılan ecrimisil davası ise geriye dönük 5 yıllık süre için açılabilir. Ayrıca, zamanaşımı bahsinde belirtmek gerekir ki, miras hakkı zamanaşımına uğramaz. Zira, miras hakkı, mutlak haktır. Fakat miras hakkına istinaden açılan belirli davalar için kanunda zamanaşımı düzenlenmiştir. Düzenlenen zamanaşımı sürelerinin geçmesi durumunda, ilgili davaya konu miras hakkı ileri sürülemez.
Geçmişe Dönük Miras Davası Açılabilir mi?
Geriye dönük miras hakkının elde edilmesi talebiyle çeşitli davalar açılabilir. Fakat, geçmişe dönük miras davalarının, murisin vefatıyla birlikte açılabileceğini özellikle belirtmek gerekir. Zira muris sağken mirasçıya ait miras hakkı ve saklı pay hakkı ihlal edilemez. Bu bakımdan, muris sağken mirasçı, miras hakkı bakımından beklemek durumundadır.
Mirasta Zamanaşımı Süreleri
Özel hukuk karakterli bir hukuk dalı olan miras hukukuna ilişkin usul ve esaslar, 4721 sayılı yürürlükteki Türk Medeni Kanunu’nda düzenleme alanı bulmuştur. 4721 sayılı Kanun’da miras hukuku davaları bakımından çeşitli zamanaşımı süreleri öngörülmüştür. Başlıca miras davaları için öngörülen zamanaşımı sürelerini sıralamak gerekirse;
- Miras Nedeniyle İstihkak Davası
Mirasçı olduğunu öğrenmesini takiben mirasçı, iyi niyetli davalılara karşı 1 yıl içinde; iyi niyetli olmayan davalılara karşı ise 20 yıl içinde ve her halde murisin vefatı veya vasiyetnamenin açılması tarihinden itibaren 20 içinde miras nedeniyle istihkak davası açabilir.
- Tenkis Davası
Saklı pay hakkının ihlal edildiğini öğrenen mirasçı, ihlali öğrendiği tarihi izleyen 1 yıl ve her halde vasiyetnamenin açılma tarihini, diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihini izleyen 10 yıl içinde tenkis davası açılmalıdır.
- Veraset İlamının İptali Davası
Veraset ilamının (mirasçılık belgesi) iptali davası herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir. Bu bakımdan, hak sahibi, veraset ilamının iptali talebini her zaman ileri sürebilir.
- Mirasın Reddi Davası
Mirasın reddi davasında zamanaşımı süresi söz konusu değildir.
- Mirasta Denkleştirme Davası
Mirasta denkleştirme davası 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Geriye Dönük Miras Hakkı Nasıl Alınır?
Murisin ölüme bağlı tasarrufları veya sağlar arası kazandırmaları sebebiyle saklı pay hakkı ihlal edilen mirasçılar, geriye dönük miras haklarını alabilmek amacıyla tenkis davası açabilir. Ayrıca, murisin, sağlar arası ivazsız tasarruflarının terekeye iade edilmesi içinse denkleştirme davası açılabilir. Dolayısıyla, denkleştirme davasıyla birlikte mirasçılar, geriye dönük miras haklarını elde edebilir.
Geriye dönük miras hakkı nasıl alınır, sorusunun bir diğer yanıtı ise ecrimisil davasıdır. Murisin terekesine dahil bir taşınmazın, mirasçılardan biri veya birkaçı tarafından kullanılması yahut bir başkasına kiraya verilmesi durumunda diğer mirasçılar, mirasta geriye dönük kira bedeli haklarını ecrimisil davası açmak suretiyle alabilirler.
Miras Hakkı Kaç Yıl Geçerli?
Miras hakkı, murisin vefatıyla birlikte mirasçıların sahip olduğu mutlak bir haktır. Mutlak haklar içinse herhangi bir geçerlilik süresi söz konusu değildir. Bu bakımdan, miras hakkının tabi olduğu bir geçerlilik süresi düzenlenmemiştir. Fakat, miras hukuku davalarının bazıları için kanunda zamanaşımı süreleri düzenlenmiş olup, davanın bu süreler dahilinde açılması gerekir.
Eski Miras Araştırması Nasıl Yapılır?
Mirasbırakanın malvarlığının öğrenilmesine miras araştırması denir. Miras araştırma yapılabilmesi için mirasçılık belgesine gerek duyulur. Mirasçılık belgesine, yani veraset ilamına sahip olan mirasçılar, ilgili kurumlara başvurmak suretiyle malvarlığı araştırma yapabilir. Bu sayede, tereye dahil taşınır, taşınmaz ve hakların tamamı araştırılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Geçmişe Yönelik Miras Hakkı Nasıl Alınır?
Geçmişe yönelik miras hakkı için, saklı pay ihlaline neden olan tasarrufların tenkisi için teknkis davası; murisin sağlar arası ve ivazsız tasarruflarının, söz konusu tasarruflar hakkında denkleştirme davası açmak suretiyle terekeye iade edilmesi için denkleştirme davası; geriye dönük kira bedeli içinse ecrimisil davası açılabilir.
Mirasta Geriye Dönük Kira Nasıl Alınır?
Mirasa konu taşınmazı kullanamayan veya taşınmazdan yararlanamayan mirasçılar, ecrimisil davası açmak suretiyle geçmişe dönük kira talebinde bulunabilir.
Miras Hakkını Vermemenin Cezası Nedir?
Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde hırsızlık suçu işlenmesi, şikayet üzerine, fail hakkında 2 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasını gerektirir.
