Türkiye’de yaşanan orman yangınlarının %88’i insan kaynaklı olarak tespit edilmiştir. Orman yangınlarının başlıca nedenleri anız, sigara atığı, çöplerdir. Orman yangınına neden olan suç; taksirle ve kasten neden olma olarak ikiye ayrılır. Orman yangınına neden olma suçları, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110. Maddesinde açıkça belirtilmiştir. Ormanda yangın çıkarmak; belli bir yoğunlukta ateş yakmak ya da ateş ortaya çıkarmak, ormanda orman varlıklarına zarar verebilecek şekilde yangın boyutuna ulaşmış ateş yakmadır.
İnsan yaşamının devamı için çok önemli olan ormanların, yangın sebebi iel kaybına engel olmak için suç düzenlemesi düzenlenmiştir. Bu aşamada, orman alanlarını tahrip edecek ya da yangına neden olması mümkün olan bazı fiiller de ayrıca yasak hale getirilmiştir. Buna göre:
Ormanlarda izin verilen ve ocak yeri olarak belirlenen alanlar dışında ateş yakmak ya da izin verilen alanlarda yakılan ateşi söndürmeden bölgeden uzaklaşmak,
Ormanlarda söndürülmemiş sigara ya da yangına dolaylı olarak yol açabilecek madde atma,
Ormanlara dört kilometre uzaklıkta ya da ilgili kanun maddeleri kapsamına giren köy sınırları içinde anız ya da benzeri bitki örtüsü yakılması yasaktır.
Belirtilen fiilleri işleyen kişiler ile ilgili bir yıl ila üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası kararı verilebilir.
Kasten Orman Yakmanın Cezası
Orman Kanunu’nun 110. Maddesi Kapsamında:
Kasten orman yakan kişi ya da kişiler, on yıldan az olmamak üzere hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası ile yargılanabilir.
Devletin güvenliğine karşı suç işlemek maksadı ile kurulan bir örgütün faaliyeti ile devlet ormanlarını yakan kişi ya da kişiler, müebbet hapisle ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile yargılanır.
Bu maddede yazılı suçların işlenmesinden ötürü, ölüm ya da yaralanma yaşanması halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı ceza hükmedilir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunun Unsurları
Orman yangınına neden olma suçunu ortaya çıkaran hareketlerden hiçbiri faile dair nitelikler öngörmez. Bu sebeple bu suç, genel suç kapsamında değerlendirilir. Bu suç herkes tarafından işlenebilen bir suç olarak değerlendirilir.
Aynı zamanda ateş yakmanın, sadece bir sigara yakma ya da çakmak çakma şeklinde küçük çaplı olması suç teşkil etmede yeterli değildir. Çıkarılan yangının ormanı tutuşturabilecek seviyede olmasına bakılır.
Kasten orman yakma suçunda herhangi bir özel kasıt aranmaz. Bu nedenle ormanın hangi amaçla yandığının suçun oluşmasında bir etkisi bulunmaz.
Ayrıca kanunda belirtilen “orman” kavramının netleştirilmesi öneme sahiptir. Orman, hem suçun konusu hem de korunan hukuki değeri oluşturması bakımından suç oluşup oluşmadığının tespitinde önemli bir noktadır.
Taksirle Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu
Orman Kanununun 110. Maddesinin 3. Fıkrasına göre; taksirle orman yangınına neden olma suçu yer alır. Buna göre:
Dikkat ve itina yükümlülüklerine aykırı şekilde orman yangınına neden olan kişi ya da kişiler iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile yargılanır. Ancak, failin yangın söndürme ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çabası ya da yaşanan zararın azlığı göz önünde bulundurulacak şekilde verilecek ceza yarısına kadar indirilir. Zararı belirlemede yangın neticesinde tamamı ile yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde yaşanan azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması sebebi ile oluşan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanmasından kaynaklı yaşanan verim kaybı dikkate alınır.
Buradan anlaşılacağı üzere taksirli hareket değil, dikkat ve itina yükümlülüğüne aykırılık esas alınmıştır. Türk Ceza Kanununun 22. Maddesi kapsamında “Taksir, dikkat özen yükümlülüğün aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanun tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.”
Kişinin kusurluluk oranının belirlenmesi sürecinde, kişisel özen yükümlülüğü ihlaline bakılır. Bu noktada taksirli hareket eden kişinin, becerilerine, zihinsel gelişimine, eğitimine, sosyal ve ekonomik durumuna, yaşam şekli ve yaşına göre gereken dikkati gösterip gösteremeyeceği belirlenir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunun Cezası
Dikkat ve itina yükümlülüğüne aykırı olacak şekilde orman yangınına neden olan kişi ya da kişiler, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile yargılanabilir. Ancak, failin yangının söndürülmesine ve etkilerinin azaltılması ile ilgili gayreti ya da yaşanan zararın azlığı göz önünde bulundurulur. Bu bağlamda verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir. Zararı belirlemek için yangın sonucu tamamen yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde yaşanan azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması sebebi ile ortaya çıkan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanması sebebi ile ortaya çıkan verim kaybı dikkate alınır.
Kasti şekilde orman yakan kişi ya da kişiler, on yıldan az olmamak üzere hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası ile yargılanır.
Devletin güvenliğine karşı suç işlemek üzere kurulmuş bir örgütün faaliyetleri çerçevesinde devlet ormanlarında yangın çıkaran kişi müebbet hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezasıyla yargılanır.
Bu maddede yazılı suçların işlenmesinden kaynaklı ölüm ya da yaralanmanın yaşanması halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı cezaya hükmedilir.
Orman Yangını Sonucunda İnsan Ölmesi Durumu
Kanunun 110. Maddesi kapsamında bahsedilen suçların işlenmesi nedeni ile ölüm ya da yaralanmanın yaşanması halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı cezaya hükmedilir. Buna göre uygulanması gereken hüküm gerçek içtima hükümleridir. Başka bir ifade ile kişi hem orman yangınına neden olur hem de bu nedenle bir insanın ölümü söz konusu olursa, bu durumda iki fiilden ayrı ayrı ceza alır. Yani bu kişi ya da kişiler hem Orman Kanununun 110. Maddesinden hem de Türk Ceza Kanununun 81. Ve 85. Maddesindeki suçlara göre ceza alır. Orman Yangınına Neden Olma Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi, adli para cezası, mahkeme tarafından failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesi kararının alınmasıdır.
Adli para cezasına çevirme sadece kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilmesi için verilen cezanın 1 yıl ya da daha altında bir hapis cezası olması gerekir.
Adli para cezası tek başına ya da hapis cezası ile beraber uygulanan bir yaptırım çeşididir.
Orman yangınına neden olma suçu sebebi ile hükmedilen hapis cezasının yanında zaten adli para cezası da yer alır. Bu nedenle hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu Zamanaşımı
Orman yangınına neden olma suçu şikâyete bağlı suçlar arasında sayılır. Bu nedenle şikâyet zamanaşımı süresi yoktur. Soruşturma savcılık aracılığı ile resen gerçekleşir. Suçlar şikâyete bağlı olmadığı için şikâyet değil ihbar edilebilir. Bu ihbar her zaman yapılabilir. Bu suç için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararında (HAGB) amaç, kişileri ıslah etmektir. İki yıl ya da altında olan hapis cezalarının varlığı durumunda hakim kişilere bir denetim süresi belirler. Bu süre zarfında failin kurallara uygun hareket etmesi sonucunda verilen hüküm bir sonuç doğurmaz. Aynı zamanda adli sicil kaydında da bu durum görünmez. Bu suçun hapis cezası 2 yıl ya da altında olması halinde hakkında HAGB kararı verilebilir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Ceza İndirimi
Taksirle orman yangınına sebep olma suçunda failin yangının söndürülmesi ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çaba göstermesi ya da yaşanan zararın az olması göz önünde bulundurulur ve verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
Bu aşamada yaşanan zararın az olmasının da indirim sebebi olarak sayılması mümkündür. Zararın belirlenmesi için yangın sonucunda tümü ile yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde yaşanan azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması sebebi ile oluşan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanması nedeniyle meydana gelen verim kaybı göz önünde bulundurulur.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Cezayı Artıran Haller
Kanunlara göre; Muhafaza ormanları, Milli parklar, İstihsal ve satış işlerinde ormanlara yönelik orman rejimi altına alınan ormanlık alanlarda suç işleyenlere verilecek ceza iki katı olarak hükmedilir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almadığı ya da hükmedilen cezada indirim yapılmasına yol açan bir düzenlemedir. Bu bağlamda, fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyar ve zararı gidermeye çabalarsa, bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Etkin pişmanlık her suç şeklinde uygulanabilen bir düzenleme olarak görülmez. Sadece düzenleme yapılan suç tipleri için uygulamak mümkündür. Orman yangınına neden olma suçu açısından etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmemiştir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçu Şikayet Süresi
Orman yangınına neden olma suçu şikâyete bağlı bir suç değildir. Dolayısı ile soruşturması savcılık tarafından resen gerçekleştirilir. Şikâyete bağlı olmayan bir suç olması durumunda, şikâyet değil ihbar olur. İhbar ise bir süre ile sınırlandırılmamıştır.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Şikayetten Vazgeçme
Bu suç şikâyete bağlı bir suç değildir. Çünkü orman yangınında mağdur olan toplumdur. Şikâyete bağlı suç olmadığı için şikayetten vazgeçme açılan davanın düşmesine ya da verilen cezadan daha az bir cezaya hükmedilmesi ile sonuçlanmaz. Suçun işlendiği savcılık tarafından öğrenildiğinde re’sen yani kendiliğinden soruşturma başlatılabilir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Uzlaşma
Uzlaşma, fail ile mağdur arasında bir uzlaşmacı vasıtası ile iletişim kurulması sağlanması ve uyuşmazlığın giderilmesine çalışılmasıdır. Uzlaştırma kapsamında olan suçlar kanunlarda belirtilmiştir. Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olmayan suçlar açısından kanunda açıkça hüküm olması durumunda uzlaştırma hükümleri uygulanır. Orman yangınına neden olma suçu ile ilgili uzlaştırma hükmü yoktur.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Teşebbüs
Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu uygun hareketlerle doğrudan doğruya gerçekleştiremeye başlayıp da elinde olmayan sebepler ile tamamlayamaz ise faaliyeti teşebbüs aşamasında kalmış olur. Bu suça teşebbüs mümkündür.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda İştirak
Suça katılım, bir suç işleme kararının verilmesi aşamasında birden fazla kişi ile beraber fikir ve eylem birliği içinde birlikte suç işlenmesidir.
Orman yangınına neden olma suçunda, suça iştirake her şekil mümkündür. Bu aşamada, Türk Ceza Kanunu’nun 37, 38 ve 39. maddelerinde düzenlenen iştirak hükümleri bu suç bakımından uygulanabilir.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunda Görevli Mahkeme
Orman Kanunu’nun 110. Maddesinin 2. ve 3. fıkralarında düzenlenmiş olan suçlarda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir. Maddenin 4. ve 5. fıkraları için görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi olarak belirlenmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular
Orman Yakma Suçu Affa Uğrayabilir Mi?
İlgili kanunlar kapsamında, ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme izin verilmez. Ormanların tahrip edilmesine sebebiyet veren siyasi propaganda yapılamaz. Münhasıran orman suçları için genel ya da özel af söz konusu değildir. Orman yakmak, ormanı yok etmek ya da alanı daraltmak üzere işlenen suçlar genel ve özel af kapsamında değildir.
Ormanda İzinsiz Ateş Yakma Cezası Nedir?
Orman Kanununun ilgili maddesi kapsamında ormanlarda izin verilen ve ocak yeri olarak belirlenen yerler dışında ateş yakmak ya da müsaade edilen yerlerde yakılan ateşi söndürmeden alanı terk etmek yasaktır. Belirtilen fiilleri gerçekleştiren kişi ya da kişiler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adli para cezası hükmedilebilir.
Anız Yakma Cezası Nedir?
Anız yakmak doğaya zararlı eylemlerden biridir. Bu eylemin neticesinde zararlı böceklerin sayısı artarak hastalıklar çoğalabilir. Aynı zamanda toprakta yer alan faydalı canlıların yanarak yok olur ve toprağın verimi de düşer. Tüm bu olumsuzluklara engel olabilmek için Orman Kanunu’nda bu durumla ilgili bir düzenlemelere yer verilir. Buna göre; herhangi bir ormana dört kilometre mesafede ya da bu Kanunun ilgili maddeleri kapsamında değerlendirilen köyler hudutları içinde anız veya benzeri bitki örtüsü yakılması yasaktır. Belirtilen fiilleri gerçekleştiren kişi ya da kişiler ile ilgili bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adli para cezası hükmedilebilir.
