Güvence bedeli, başka bir ifade ile kefaletle serbest kalma bedeli, mahkeme tarafından hükmedilen bir adli kontrol tedbiri olarak kanunlarda yer alır. Yargılama usullerinin yapılmasını, kamusal giderleri ve para cezalarının ödenmesini güvence altına almak üzere suç şüphesi bulunan kişinin tutuklanmaması ya da tutukluysa tahliye edilmesi karşılığında belirlenen parayı mahkeme veznesine yatırmasıdır. Adli kontrol, bir suç nedeni ile yürütülen soruşturmada, tutuklama nedenlerinin varlığı söz konusu ise şüpheli tutuklanarak cezaevine konulmaz. Bunun yerine cezaevi dışında denetim altında tutulmasına karar verilir.
Suç şüphesi altında olan kişinin tutuklanması yerine güvence bedeli alınması ile tutuklama tedbirine başvurulmadan yargılama sağlanır. Tutuklanan ve cezaevine gönderilen şüpheli ya da sanığın güvence bedeli yatırması karşılığında tahliyesine de karar verilebilir.
Güvence bedeli yatırılması yönünde adli kontrol tedbiri, uygulamada mahkemeler tarafından çok sık başvurulan bir karar değildir. Ancak, özellikle ekonomik suçlar gibi bazı suçlar açısından etkili bir adli kontrol yöntemi olarak ortaya çıkar.
Güvence (Kefalet) Bedeli ile Hangi Mahkeme İlgilenir?
Güvence bedeli ile görevli ve yetkili mahkeme, soruşturma ve yürütme aşamasına göre değişiklik gösterir.
Soruşturma Aşamasında: Soruşturma sürecinde güvence bedeli yatırılması yönünde adli kontrol kararını vermede görev Sulh Ceza Hakimliği’ne aittir. Şüpheli, Cumhuriyet savcısının istemi ve sulh ceza hâkiminin kararı neticesinde, soruşturma sürecinin her aşamasında güvence bedeli yatırma yönünde adli kontrol tedbiri altına alınabilir. Sulh ceza hakimliği, soruşturma sürecinde hakim tarafından verilecek kararları yapmakla görevlidir. Dolayısı ile şüphelinin güvence bedeli yatırması şeklinde adli kontrol tedbiri kararı da verebilir.
Ancak, soruşturma sürecinde tutuklanan şüphelinin tutukluluğuna itiraz edilmesi halinde, itirazı incelemek üzere yetkili asliye ceza mahkemesi şüpheli ile ilgili güvence (kefalet) bedeli yatırılması yönünde adli kontrol kararı verebilir. Bunun sonucu olarak, şüpheliyi tahliye edebilir. Yetkili Sulh Ceza Hakimliği ise suçun işlenmiş olduğu yer olan sulh ceza hakimliği olarak belirlenmiştir.
Kovuşturma Aşamasında: Kovuşturma sürecinde ise ceza davasına bakan mahkeme, güvence (kefalet) bedeli yatırma kararını vermede görevlidir. Ceza davası ile ilgilenen mahkemenin kararına itiraz edilmesi üzerine, itirazın incelendiği ceza mahkemesi de güvence (kefalet) bedeli yatırılması yönünde adli kontrol kararı verebilir.
Güvence (Kefalet) Bedeli Yatırılmasına Karar Verme Şartları
Bir suçtan dolayı yürütülen soruşturma ya da kovuşturmada, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100. maddesinde belirtilen tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, şüphelinin tutuklanması yerine kefalet (güvence) bedeli yatırması yönünde adli kontrol kararı verilebilir. Kanunlarda tutuklama yasağı öngörüldüğü hallerde de, güvence bedeli yatırılmasına ilişkin hükümler uygulamaya alınabilir.
Tutuklamaya alternatif bir tedbir söz konusu olduğunda güvence (kefalet) bedeli yatırılması kararı verilmesi için şu tutuklama şartlarının gerçekleşmesi şartı aranır.
Kuvvetli Suç Şüphesi: Güvence (kefalet) bedeli yatırma yönünde adli kontrol kararı verilebilmesi için öncelikli şart, şüpheli ya da sanık hakkında “Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin” varlığına bakılır. Kuvvetli suç şüphesi ise şüpheli ya da sanığın suçu işlediği ile ilgili yüksek bir ihtimal bulunmasıdır.
Tutuklama Sebebi: Güvence (kefalet) bedeli yatırılması ile ilgili adli kontrol kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesi varsa olsa bile ayrıca bir “tutuklama nedeni” de olmalıdır.
Güvence (Kefalet) Bedeli Neye Teminatıdır?
Güvence (kefalet) bedeli, soruşturma ya da kovuşturma sürecinde şüpheli ya da sanığın yerine getirmesi gereken yükümlülükler ile ilgili bir güvence mekanizması oluşturur. Şüpheli ya da sanık, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getirmezse, güvence bedeli sağladığı yükümlülükler için kullanılır. Güvence (kafalet) bedelinden bir kısım kaldıysa, şüpheli ya da sanığa iade yapılmaz. Bu kalan miktar, hazineye gelir olarak kaydedilir. Ancak, güvence bedelinin hazineye gelir olarak kaydedilebilmesi, şüpheli ya da sanığı güvence göstermeye zorunlu kılan bir kararda, güvencenin karşıladığı kısımlar ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.
Güvence (kefalet) bedeli şu hususlarda bir güvence sağlar.
Güvence (kefalet) bedeli, şüpheli ya da sanığın tüm usul işlemlerinde hazır olmasını sağlar. Örnek olarak, şüphelinin soruşturma sırasında Cumhuriyet savcısının ifadeye çağırması halinde, ifade vermek üzere hazır bulunması, kovuşturma aşmasında sanığın duruşmaya çağrılması şeklinde duruşmada hazır bulunması bir yükümlülüktür ve güvence bedeli alınabilir.
Güvence (kefalet) bedeli hükmün infazını güvence altına alır. Güvence bedeli alınması ile yargılama sonucunda mahkeme tarafından verilen hükmün yerine getirilmesi sağlanır.
Şüpheli ya da sanığın diğer yükümlülükleri tamamlamak üzere hazır bulunması da güvence bedeli ile teminat altına alınabilir. Diğer yükümlülükler, mahkemenin belirleyeceği 5271 sayılı Ceza Muhakamesi Kanunu (CMK) ve hukuka uygun olan her çeşit yükümlülük başlığı altında toplanabilir.
Güvence (kefalet) bedeli alınması ile belirtilen ödemelerin yapılması sağlanır:
Katılan kişinin yaptığı tüm masraflar,
Suçtan kaynaklanan zararların giderilmesi ve eski hâle getirme,
Suçtan kaynaklı zararların giderilmesi ve eski hâle getirme,
Şüpheli ya da sanık nafaka borçlarını ödememesi sebebi ile kovuşturuluyorlarsa nafaka borçları,
Kamusal giderler ve para cezaları
Güvence (Kefalet) Bedeline İtiraz Etmek Mümkün Mü?
Güvence (kefalet) bedeli yatırılması kararı verilmesinin ardından güvence bedelinin miktarına, ödeme şekline ya da diğer sebeplerle itiraz edilebilir. İtiraz süresi, güvence bedeli yatırılmasına ilişkin hakim ya da mahkeme kararının öğrenildikten itibaren 2 haftadır.
İtiraz eden kişinin, itiraz sebeplerini bildirdiği bir dilekçe ile güvence bedeli yatırılması ile ilgili kararı veren hakimliğe ya da mahkemeye başvuru yapabilir. Hakimlik ya da mahkeme, itiraz sebeplerine göre kararını düzeltme kararı alırsa, kararını düzeltebilir. Ancak, kararını düzeltme gereği görmezse dosyayı itirazı inceleyecek yetkili hakimliğe ya da mahkemeye gönderir.
Güvence Bedeli ve Kefalet Davalarına Hangi Avukat Bakar?
Kefaletle serbest kalma aşamaları oldukça karmaşık süreçlerden oluştuğu için hukuki bir yardıma ihtiyaç duyulur. Ayrıca bu süreç, hukuki bilgi birikimi gerektirir. Bu noktada alanında uzman ve tecrübeli bir ceza hukuku avukatı desteği, sanıkların haklarını en iyi şekilde savunmalarına yardımcı olur. Adil bir yargılama süreci elde etmek açısından avukat desteği, kritik bir öneme sahiptir. Kefalet uygulamaları esnasında herhangi bir hatalı kararın önüne geçilmesi, güvence bedelinin doğru belirlenmesi, gerekli itirazların yapılabilmesi için profesyonel avukat desteğine önem verilmelidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kefaletle Serbest Kalmak Nedir?
Suç şüphesi bulunan kişinin tutuklanması yerine güvence (kefalet) bedeli ödemesi yönünde tutuklama tedbirine başvurulmadan yargılama yapılması kefaletle serbest kalma ile mümkündür. Tutuklanarak cezaevine gönderilen şüpheli ya da sanığın güvence bedeli yatırması karşılığında tahliyesine de karar verilebilir.
Kefalet Bedeli Nereye Ödenir?
Şüpheli ya da sanık, belirlenen güvence bedelini maliye veznesine yatırması gerekir. Ödemeden sonra beş gün içinde makbuzu şube müdürlüğü ya da büroya ibraz etmelidir. Şube müdürlüğü ya da büro, makbuzu mahkemeye gönderilmesi üzerine Cumhuriyet başsavcılığına iletir.
Kefaletle Serbest Kalmaya Hangi Mahkeme Bakar?
Kefaletle serbest kalma kararı; soruşturma aşamasında Sulh Ceza Hakimliği’ne aittir. Kovuşturma aşamasında ise bu kararı, davaya bakan ceza mahkemesi verebilir.
Kefaletle Serbest Kalma Kararında Avukat Şart Mı?
Kefaletle serbest kalma süreci oldukça karmaşık aşamalardan oluştuğu için hukuki bir yardıma ihtiyaç duyulur. Aynı zamanda bu süreç, hukuki bilgi birikimi sayesinde daha iyi kontrol edilebilir. Ceza hukuku avukatı desteği, savunmanın en iyi şekilde yapılmasına yardımcı olur.
