Hukuk sistemine dahil edilen alternatif cezai uyuşmazlık çözüm yollarından biri de basit yargılama usulüdür. Uygulama ile mahkemelerdeki iş yükü azaltılmaya çalışılmaktadır. Mahkemelerin iş yükünü azaltmanın yanı sıra ceza davası sebebi ile sanık sıfatını alan kişilerin makul süresi içerisinde yargılanması için de bu uygulama tercih edilir.
Basit yargılama usulü ile duruşma yapılmadan cezai uyuşmazlıklar çözümlenmek istenir. Bunun yanında görece hafif suçlar dikkate alınarak uygulama yapılır. Yazılı beyana dayalı olarak ve duruşma yapılmadan bu muhakeme kurumundan yararlanılır. İstisnai nitelikleri olması nedeni ile bu kurum ceza muhakemesindeki her suça yönelik değildir.
Basit Yargılama Usulü Ne Demek? (CMK m. 251)
Basit yargılama usulü (CMK m.251) uygulanacağı zaman iddianamenin kabulünün ardından mahkemenin takdiri doğrultusunda duruşma yapılmadan ve yazılı beyan esas alınarak işlemler yürütülür. Uygulamanın amacı mahkemelerin iş yükünü azaltmak, daha hızlı hareket edebilmek ve ceza davasına bağlı olarak yargılaması yapılacak olanların makul süresinde yargılanmasını sağlamaktır.
Mahkemenin kanaati doğrultusunda kamu davasının özelliği dikkate alınarak basit yargılama usulünün daha etkin ve yerinde olduğu kanaati oluşması durumunda bu yöntem tercih edilir. Mahkemenin iddianameyi kabul etmesinin ardından basit yargılama usulü uyarınca hareket edip etmeyeceğine karar vermesi sürecin bir parçasıdır.
İddianamenin kabulünün ardından duruşma günü belirlenmiş ise basit yargılama usulü uygulanamaz. Basit yargılama usulü uygulanacağı zaman belirli koşulların varlığına bakılır. Yapılacak olan duruşmanın kapalı olması ve davaya taraf olanların mahkemeye çağrılmaması basit yargılama usulüne özgü bir durumdur.
Basit Yargılama Usulünün Uygulandığı Haller
Bazı suçlarda duruşma yapılmadan ve yazılı beyan esas alınarak basit yargılama usulü uygulanabilir. Basit yargılama usulü adli para cezasını gerektiren suçlarda uygulanabileceği gibi üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli olan hapis cezasını kapsayan suçlar için de uygulanır.
Basit Yargılama Usulünün Uygulanmadığı Haller
Basit yargılama usulü bazı hallerde uygulanmamaktadır. Bu haller aşağıda ifade edilmekte olup önemli bir hususun altını çizmekte yarar var; kişi hayatı üzerinde son derece radikal etkileri bulunan ceza davalarında, ceza hukukunda deneyimli bir ceza avukatından yardım almak en doğru yaklaşımdır. Aşağıda sayılan koşulların oluşmaması durumunda bu yargılama usulü kullanılmaz:
- Yargılanacak olan kişinin yaşı küçükse,
- Kişide akıl hastalığı varsa,
- Sağır ve dilsizlik halleri söz konusu ise,
- Kovuşturma yapılması izin veya talebe bağlı ise,
- Basit yargılama usulü kapsamında olan bir suç bu kapsamda olmayan başka bir suçla birlikte işlendiyse.
Basit Yargılama Usulü Hangi Suçları Kapsar?
Basit yargılama usulü bazı suçlar için mahkemenin karar verdiği bir uygulamadır. Buna göre üst sınırı 2 yıl ve daha az olan hapis cezasını gerektiren suçlarda ve para cezası gerektiren suçlarda bu muhakeme kurumu mahkemenin takdirine bağlı olarak tercih edilebilir. Bu usul uygulanacağı zaman görece hafif nitelikteki suçlar dikkate alınır. Basit yargılama usulü kapsamında olan bazı suçlar şunlardır:
- Kasti olarak basit adam yaralama,
- Taksirle işlenen suçlar sebebi ile yaralama,
- Basit cinsel suçlar (Çocuğa karşı olmayan)
- Konut dokunulmazlığının ihlali,
- Çalışma ve iş görme özgürlüğünün kısıtlanması,
- Çevre kirliliğine sebebiyet veren suçlar,
- Taksirle ya da kasten trafik güvenliğini tehlikeye sokmak,
- Cami, kabir gibi yerlere zarar verme,
- Tehdit suçu işleme,
- Hakaret suçu işleme,
- Kişinin hatırasına hakaret etme suçu,
- Güvenin kötüye kullanılması,
- Karşılıksız yararlanma,
- Taksirli iflas,
- Bilgi vermeme,
- Hayasız hareketler,
- Bilişim sistemine girme,
- Fiyatları etkileme,
- Yalan yere tanıklık etme,
- Suçu üstlenme,
- Suçu bildirmeme.
Basit Yargılama Usulünün Amacı
Mahkemenin basit yargılama usulünü uygun bulması için bu yolun daha etkin ve yerinde olduğuna kanaat getirmesi gerekir. Olağan yargılama usulünden daha hızlı ve basit olması sebebi ile tercih edilen basit yargılama usulü, mahkemelerde oluşan iş yükünün azaltılmasını da sağlamaktadır. Bu uygulamanın tercih edilmesinde yargı makamlarına emek ve zaman tasarrufu kazandırmasının da önemli bir payı vardır.
Basit yargılama usulünde işlemler olağan yargılama usulüne göre daha hızlı bir şekilde tamamlanır. Kamu davasının niteliğine bakılarak ve diğer koşullar da dikkate alınarak basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmayacağına karar verilir.
Basit Yargılama Usulü Uygulanması
Duruşma yapılmadan ve yazılı beyan esas alınarak basit yargılama usulü uygulanır. Ceza muhakemesi açısından basit yargılama usulü istisnai bir yoldur. İstisnai bir yol olması nedeni ile de bazı koşulların varlığına bağlı olarak tercih edilir. Basit yargılanma usulüne geçilebilmesi için oluşması gereken koşullardan bazıları aşağıdaki gibidir:
- Kovuşturma aşamasına geçilmiş olmalıdır,
- Uyuşmazlık Asliye Ceza Mahkemesi’nin görev alanında bulunmalıdır,
- Muhakeme konusu suç, basit yargılama usulü kapsamında yer almalıdır,
- Suç, basit yargılama usulü kapsamında olmayan başka bir suçla birleşmemiş olmalıdır,
- Sanık sağır ve dilsiz olmamalı, kendisinde yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı bulunmamalıdır,
- Suçun takibi izne ya da talebe bağlı olmamalıdır,
- Dosyada yer alan deliller sanığın suçu işleyip işlemediği yönünde bir kanaat oluşturmuş olmalıdır.
Basit yargılama usulüne geçileceği zaman öncelikle mahkemenin ön değerlendirme safhasında iddianamenin kabulü ile dosyaya yönelik olarak yargılama usulü hakkında karar vermesi gerekir. Mahkemenin basit yargılama usulünün kanuni şartlarını yerinde bulması durumunda bu usulde yargılama yapmaya karar vermesinin ardından sanık şikayetçi ve mağdura iddianamenin bir suretini içeren tebligat çıkartması gerekir.
Tebligatta yer alan bilgiler şunlardır:
- Mahkeme duruşma yapmadan hüküm verebileceğini belirtir,
- Sanık, şikayetçi ve mağdurdan 15 günlük süresi içerisinde mahkemeye beyanlarını sunması istenir.
Uyuşmazlığın çözümünde kullanılabilecek belgeler varsa ilgili kurum ve kuruluşlardan bunlar talep edilir. Sanık, mağdur ve şikayetçi mahkemeye beyanlarını yazılı olarak sunar. Mahkemeye beyanlarını sunmamaları durumu söz konusu olduğunda da mahkeme basit yargılama usulünü uygular. Mahkeme tarafların görüşlerini değerlendirmesinin ardından ön inceleme safhasında oluşmuş olan kanaatin devam edip etmediğine bakar.
Kanaatin devamı durumunda da mahkeme hükmü kurulur. Mahkeme basit yargılama usulünü uygulamaya başladıktan sonra bu usulden re ’sen vaz geçebilme hakkına sahiptir. Mahkemenin bu yönde karar vermesi durumunda genel muhakeme usulüne göre davayı sürdürmesi mümkündür. Bunun için mahkemeye herhangi bir talep iletilmesine gerek yoktur. Mahkeme gerekli görürse bu kararı re ‘sen verir.
Basit Yargılama Usulü İtiraz İşlemleri ve Dava Açma
Basit yargılama usulü uygulandığında ve karar verildiğinde davaya taraf olanlar bu karara itiraz edebilme hakkına sahiptir. Basit yargılama usulü kararına itiraz gerçekleştiğinde kararı veren mahkeme tarafından duruşma yapılır. Duruşmadan önce itirazdan vaz geçilirse duruşma yapılmaz. Duruşma genel hükümlere göre devam ederken tarafların davaya iştirak etmemesi mahkemenin kararına engel teşkil etmez.
Mahkeme davaya katılmayan tarafların gıyabında kararını verir. Basit yargılama usulü ile alınmış olan kararlara itiraz işlemleri için süresinde müracaat edilmemesi kararı kesinleştirir. İstinaf başvurusu yapılacağı zaman hüküm açıklandıktan sonraki 7 gün içinde bu müracaatın yapılması gerekir. Sanık duruşmada değilse bu durumda hükmün açıklanmasının sanığa tebliğ tarihi istinaf başvuru tarihinin başlangıcı kabul edilir.
Basit Yargılama Usulü Görevli Mahkeme
Basit yargılama usulünde duruşmasız yargılama uygulanırken tüm işlemler evraklar üzerinden yürütülmektedir. Bu usulün uygulanması yönündeki kararı kendisine kamu davası açılan mahkeme verir. Basit yargılama usulünde yazılı savunma yapılır. Basit yargılama usulü, Asliye Ceza Mahkemesi’nin görev alanındaki suçlar için uygulanabilmektedir. Bu sebeple de basit yargılama usulünde görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.
Basit yargılama usulü neticesinde verilebilecek kararlar şunlardır:
- Beraat,
- Ceza verilmesine yer olmadığı kararı,
- Dava reddi,
- Dava düşmesi,
- Mahkûmiyet,
- Mahkûmiyet yerine güvenlik tedbiri,
- Mahkûmiyet kararı ile güvenlik tedbiri.
Sıkça Sorulan Sorular
Basit Yargılama Usulünde Duruşma Olur mu?
Basit yargılama usulü duruşma olmadan yapılmaktadır. Mahkemenin basit yargılama usulüne karar vermesi durumunda tüm işlemler evrak üzerinden yürütülecektir.
Basit Yargılama Usulü Hangi Hallerde Uygulanmaz?
Basit yargılama usulü yaş küçüklüğü, akıl hastalığı hallerinde uygulanmaz. Ayrıca soruşturma ya da kovuşturma izne veya talebe tabi ise, sağırlık ve dilsizlik halleri mevcutsa, basit yargılama usulü kapsamında olan bir suç bu kapsamda yer almayan başka bir suçla birlikte işlendiyse basit yargılama usulü uygulanamamaktadır.
Basit Yargılama Usulüne İtiraz Edilirse Ne Olur?
Basit yargılama usulüne itiraz edilmesi durumunda hükmü veren mahkeme tarafından duruşma açılır. Mahkeme genel hükümlere göre yargılamaya devam eder.
Basit Yargılama Usulünde Tanık Dinlenir mi?
Basit yargılama usulünde yazılı savunma talep edilir. Duruşma yapılmadan gerçekleşen bu uygulamada beyan ve savunmalar yazılı olarak mahkemeye sunulmaktadır.
Basit Yargılama Usulü Kaç Ay Sürer?
Basit yargılama usulü kısa sürede davanın sonuçlanmasına olanak tanır. Bu sebeple de yaklaşık olarak 3 ay gibi sürede davalar sonuçlanabilmektedir.
