Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’e karşı işlenen suçlar, 5816 sayılı “Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun” hükümleri çerçevesinde düzenlenmiştir. Atatürk’e hakaret suçu ve verilen cezalarda bu kanunda detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
Atatürk’e Hakaret Suçu Kanunu Ne Zaman Çıkarıldı?
5816 sayılı kanun, yani Atatürk’e hakaret suçu kanunu ilk defa 25 Temmuz 1951 yılında kabul edilmiştir. 31 Temmuz 1951 yılında ise yürürlüğe girmiştir.
Hangi Suçlar Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlardandır?
5816 sayılı yasaya göre:
- Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu,
- Atatürk’ü temsil eden; büst, heykel ve resmine zarar verme ya da Atatürk’ün kabrini bozma ve tahrip etme ya da kirletme suçu,
Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Suçu
Hakaret suçu genel bir konudur. Yaşayan ya da ölen insanlara hakaret suçu işlenebilir. Ölen kişilere hakaretle ilgili suçlar ve cezalar 5237 sayılı TCK’nın 130. Maddesinde düzenlenmiştir.
Yalnızca 5816 sayılı yasada Türkiye Cumhuriyetinin kurucusunun hatırasına hakaret suçu özel olarak düzenlenmiş ve birkaç kapsamda değerlendirilmiştir.
Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Suçu
Mustafa Kemal Atatürk’ün hatırasını değersizleştirmeye yönelik, her türlü fiil ve söylem bu suçun kapsamındadır. Mesela; “Atatürk kendi döneminde diktatördü, devlet malını kendi çıkarları için kullandı” gibi söylemlerde bulunmak, Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu olarak değerlendirilebilir.
Suçu işleyen kişinin bilinçli bir şekilde ve olumsuz değer yargısıyla bu suçu işlemiş olması gerekir (Y11 CD-K. 2009/5144).
Atatürk’ün Hatırasına Küfür Etmek
Genel ve soyut nitelik taşıyan söz ve davranışların işlenmesi suçudur. Mesela; “Atatürk beceriksizdi, aptaldı” vb. gibi sözler sarf etmek suçun işlenmesi için yeterlidir. Atatürk’ün resmine tükürme eylemi de Atatürk’e hakaret suçu kapsamında değerlendirilir.
Atatürk’ün; Büst, Abide, Kabir ve Heykellerine Zarar Verme Suçu
Heykel, büst, abide ya da kabir gibi Atatürk’ü temsil eden her türlü fiili metaya; zarar verme, kırma, tahrip etme ya da bozma gibi eylemleri ifade eden suçtur. 5816 sayılı yasaya göre bu suçu işleniş şekilleri aşağıda sıralanmıştır:
- Büst, anıt ve heykeli kısmen zarar verecek şekilde saldırmak,
- Heykel, büst ve anıt gibi nesneleri kırmak ya da parçalarına ayırmak,
- Mezar, büst ve heykel gibi nesneleri, amacına uygun şekilde kullanılmasını olanaksız hale getirecek şekilde bozmak,
- Heykel, büst, mezar ve anıt gibi nesnelerin üzerine yazı yazmak, kirletmek, resim çizmek, afiş ya da ilan yapıştırmak.
Atatürk’e Karşı İşlenen Suçların Cezaları
Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında kanun kapsamında, yukarıda saydığımız tüm suçlar 1yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (5816 sayılı kanun madde 1/2).
Cezayı Artıran Haller
5816 sayılı kanun 2. Maddede Atatürk’e hakaret suçu cezasını artıran haller detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre cezayı artıran haller aşağıda sıralanmıştır:
- Eğer suç iki ya da daha fazla tarafından işlenmişse, ceza yarı oranında artırılır.
- Suç, umuma açık bir yerde işlenmişse; alışveriş merkezi, okul, toplu taşıma araçları gibi, verilecek olan ceza yarı oranında artırılır.
- Basın platformu kullanılarak suç işlenirse ceza yarı oranında artırılır.
- Atatürk’e ait; büst, heykel, mezar, anıt gibi nesneleri; bozma, kırma, kirletme ya da tahrip etme suçları zor kullanılarak işlenirse, verilecek olan ceza bir misli oranında artırılır.
- Suçun zincirleme olarak işlenmesi halinde, 1/4 ya da 3/4 oranında ceza artırımına gidilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Atatürk’e hakaret suçu ve Atatürk’e karşı işlenen diğer suçlar için mahkeme belli bir denetim süresi öngörebilir. Yani hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verebilir. Denetim koşulları süresince aynı suç işlenmezse dava düşebilir.
Adli Para Cezası
Atatürk’e hakaret suçu kanun maddesi uyarınca mahkeme tarafından adli para cezası verilmesi kararı uygulanabilir. Eğer Atatürk’e karşı işlenen suçlarda verilen ceza 1 yıl ya da altında ise ceza, adli para cezasına çevrilebilir.
5816 sayılı kanun maddesinin tam metnini, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5816.pdf bu bağlantıdan inceleyebilirsiniz.
Cezanın Ertelenmesi
Mahkeme cezanın, cezaevinde infaz edilmesi kararını vermeyebilir. İşlenen suçun cezası 2 yıl ya da daha az ise cezanın ertelenmesi mümkündür.
Şikayet Süresi
Atatürk’e hakaret suçu şikayete tabi değildir. Yani olayın haber alınması akabinde Cumhuriyet Savcısı tarafından resen soruşturulur. Bu suçla ilgili herhangi bir şikayet süresi söz konusu değildir.
Kişi ya da kurumlar şikayetinden vazgeçse bile ceza davası düşmez.
Zamanaşımı
Atatürk aleyhine işlenen suçlarda, davanın düşmesi yani zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içerisinde suç her zaman soruşturulabilir.
Hangi Mahkeme Görevlidir?
Atatürk’ hakaret suçu için asliye ceza mahkemesi görevli ve yetkilidir.
Uzlaşma Mümkün mü?
Atatürk’e karşı işlenen suçlar uzlaşma kapsamında değildir. Çünkü hukuk tanımına göre uzlaşma; suçu işleyen ile suçun mağduru arasında iletişim kurularak yapılan bir anlaşmadır. Suçun mağduru hayatta olmadığı için prensip olarak uzlaşma kapsamı dışındadır.
Atatürk aleyhine karşı işlenen suçlarla ilgili ceza avukatı uzmanlarımızdan yardım alabilirsiniz. Ayrıca ceza hukuku ile ilgili https://www.ahddurakhukuk.com/ceza-hukuku/internetten-veya-sosyal-medya-uzerinden-hakaret-sucu/ bağlantısındaki yazımızı da incelemek isteyebilirsiniz.
Atatürk’e Karşı İşlenen Suçlarda Örnek Yargıtay Kararları
Aşağıda, Atatürk aleyhine işlenen suçlarla ilgili örnek Yargıtay kararlarından bazılarını bulabilirsiniz.
“T.C.
YARGITAY
11. CEZA DAİRESİ
E. 2005/9628
K. 2006/7531
T. 26.9.2006
• ATATÜRK ALEYHİNE İŞLENEN SUÇLAR ( Vajine Monologları Adlı Tiyatro Oyununun Afişinin Atatürk Büstüne Asılması – Sanıkların Atatürk’ün Manevi Şahsiyetini Tahkir Özel Kastı ile Hareket Ettiklerinin Kabulü Gereği )
• ATATÜRK’ÜN MANEVİ ŞAHSİYETİNİ TAHKİR ( Atatürk Büstüne Vajina Monologları Adlı Tiyatro Oyununun Afişini Asan Sanıkların Özel Kasıtla Haret Ettikleri )
• ÖZEL KAST ( Atatürk Aleyhine İşlenen Suç – Atatürk’ün Manevi Şahsiyetini Tahkir )
5816/m.
ÖZET : Atatürk’ün büstüne “Vajina monologları” adlı tiyatro oyununa ait afişin yazılı kısmının bütün alın, burun ve yüz kısmını kapatacak şekilde konduğunu görmeleri üzerine kendilerini Emniyet Müdürlüğüne götürdüklerini beyan etmeleri, sanıkların da kısmen tanıkların anlatımlarını doğrulamaları karşısında, mahkumiyetleri yerine Atatürk’ün manevi şahsiyetini tahkir özel kastı ile hareket etmediklerinden bahisle beraatlerine karar verilmesi yasaya aykırıdır.
DAVA VE KARAR : Yapılan yargılamaya, toplanan delillere, dosya içeriğine göre sanık B.A müdafiinin, suçun maddi unsurlarının oluşmadığına ilişkin temyiz istemlerini yerinde görülmemiştir. Tanıklar Y.B. ve H.T.’in sanıkların okulun kapısından 5- 6 metre mesafedeki Atatürk’ün büstüne “Vajina monologları” adlı tiyatro oyununa ait afişin yazılı kısmının bütün alın, burun ve yüz kısmını kapatacak şekilde konduğunu görmeleri üzerine kendilerini Emniyet Müdürlüğüne götürdüklerini beyan etmeleri, sanıkların da kısmen tanıkların anlatımlarını doğrulamaları karşısında, mahkumiyetleri yerine Atatürk’ün manevi şahsiyetini tahkir özel kastı ile hareket etmediklerinden bahisle beraatlerine karar verilmesi,
SONUÇ : Yasaya aykırı, o yer C.Savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün 5320 Sayılı Yasanın 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 Sayılı CMUK.nun 321. maddesi uyarınca istem gibi BOZULMASINA, 26.09.2006 gününde oybirliğiyle karar verildi. “
“T.C.
YARGITAY
11. CEZA DAİRESİ
E. 2002/5333
K. 2002/5786
T. 13.6.2002
• 5816 SAYILI YASAYA MUHALEFET ( Sanığın Konuşması Sırasında Atatürk’ü Küçük Düşürücü Söz Sarfetmemesine Rağmen Mahkumiyet Verilmesinin Yasaya Aykırı Olması )
• ATATÜRK’E HAKARET ( Sanığın Konuşması Sırasında Atatürk’ü Küçük Düşürücü Söz Sarfetmemesine Rağmen Mahkumiyet Verilmesinin Yasaya Aykırı Olması )
• GÖREVLİ MEMURA ETKİN DİRENME ( Suç Tarihinde Onsekiz Yaşını Tamamlamayan Sanık Hakkında Verilen Kısa Süreli Hürriyeti Bağlayıcı Cezanın Tedbire Çevrilmesi )
765/m.55/3,59/2,266/3,258/3
5816/m.1
647/m.4
ÖZET : Sanığın, Milli Eğitim Bakanı’nı protesto etmek amacıyla üzerinde “Atatürk İlah değildir” yazılı pankartı açıp, aynı şekilde bağırdığı olayda konuşma yapan Bakana yönelik eylemi sırasında Atatürk’den bahsettiği ve ancak konuşma sırasında Atatürk’ü küçük düşürücü bir söz sarfetmediği ve davranışta bulunulmadığı gözetilmeden Atatürk’e hakaret suçundan beraati yerine mahkümiyetine karar verilmesi yasaya aykırıdır.
DAVA : Görevli memura direnme, sövme ve 5816 Sayılı Kanuna Muhalefet suçlarından sanık Neslihan D’in yapılan yargılanması sonunda: TCK. nun 266/3, 55/3, 59/2, 258/3, 5816 SK. nun 1-2 ve 71 maddeleri gereğince 14 ay 13 gün hapis ve 50.700.000-TL ağır para cezasıyla mahkümiyetine dair ESKİPAZAR Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 29.3.2001 gün ve 2000/56 Esas, 2001/51 Karar sayılı hükmün süresi içinde Yargıtay’ca incelenmesi sanık vekili ve C. Savcısı tarafından istenilmiş olduğundan dava evrakı C.Başsavcılığının bozma isteyen 24.4.2002 tarihli tebliğnamesi ile daireye gönderilmekle incelenerek gereği görüşüldü:
KARAR : Yapılan duruşmaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin tahkikat neticelerine uygun olarak tecelli eden kanaat ve takdirine, tetkik olunan dosya içeriğine göre yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddine; ancak:
1- Sanığın, Milli Eğitim Bakanı’nı protesto etmek amacıyla üzerinde “Atatürk İlah değildir” yazılı pankartı açıp aynı şekilde bağırdığı olayda konuşma yapan Bakana yönelik eylemi sırasında Atatürk’den bahsettiği ve ancak konuşma sırasında Atatürk’ü küçük düşürücü bir söz sarfetmediği ve davranışta bulunulmadığı gözetilmeden Atatürk’e hakaret suçundan beraati yerine yazılı gerekçelerle mahkümiyetine karar verilmesi,
2- Kayden 2.1.1984 doğumlu olup suç tarihinde 18 yaşını tamamlamayan sanık hakkında görevli memura etkin direnme ve sövme suçlarından hükmolunan kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezaların, 647 Sayılı Yasanın 4. maddesinde yazılı ceza veya tedbirlerden birine çevrilmesi zorunluluğu bulunduğunun gözetilmemesi,
SONUÇ : Kanuna aykırı, sanık vekili ve C. Savcısı temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebeplerden dolayı istem gibi CMUK’nun 321 nci maddesi uyarınca BOZULMASINA, 13.6.2002 gününde oybirliğiyle karar verildi. “