Nafaka, Türk Medeni Kanunu’nda düzenleme alanı bulmuştur ve sözcük anlamı itibariyle yaşamın idamesi için lazım gelen geçimlik manasını taşır. Kanun, 4 farklı nafaka türü düzenlemiş olup bu nafakalar şu şekilde ifade edilebilir:
- Tedbir Nafakası: Tedbir nafakası, boşanma davası açılmadan evvel ya da açıldıktan sonra herhangi bir tarafın veyahut 18 yaşını doldurmamış çocukların geçinmesi adına hükmedilen nafakadır.
- İştirak Nafakası: Boşanma davasının sonuçlanmasıyla birlikte, velayet hakkı kendisine verilmeyen taraf için, müşterek çocuğun giderlerine katılması adına karar verilen nafaka türüdür.
- Yoksulluk Nafakası: Boşanma davası ile birlikte sona eren evlilik nedeniyle yoksulluğa düşecek tarafa ödenen nafaka türüdür.
- Yardım Nafakası: Yardım nafakası; iştirak, tedbir ve yoksulluk nafakası gibi boşanma davası ile bir bağı bulunan nafaka türlerinden değildir. Yardım nafakası; bir kişinin yardım etmemesi nedeniyle yoksulluğa düşecek alt ve üst soyu ile kardeşleri için ödenir.
Nafaka davasında görevli mahkeme, Aile Mahkemesidir. Nafaka davası açmak isteyen kişi gerekli belgeler ile Aile Mahkemesine müracaat etmelidir. Bir başka mahkemede nafaka davası açmak mümkün değildir.
Tedbir Nafakası Davası
Tedbir Nafakası, Türk Medeni Kanunu madde 169 ve 197’de düzenlenmiştir. Söz konusu nafaka, boşanma davası açılmadan talep edilebileceği gibi boşanma davası açıldıktan sonra da talep edilebilir.
Boşanma davası açılmadan önce tedbir nafakası alınabilmesi için nafaka talep eden tarafın, ayrı yaşamada haklı olduğunu ispat etmesi gerekir. Nafaka talep eden taraf, haklı gerekçe öne sürerek ortak konutu terk edebileceği gibi karşı tarafın haklı bir neden öne sürmeksizin aile konutunu terk etmesi gibi nedenler dolayısıyla da haklılığını ispat edebilir. Bu şekilde talep edilecek nafaka davası, taraflardan birine ait yerleşim yerinde bulunan Aile Mahkemesinde açılır.
Tedbir nafakası, eş ya da ergin olmayan çocukların geçinmesi için boşanma davası açıldıktan sonra da talep edilebilir. Boşanma davasına bakan hakim, Türk Kanunu Madde 169 gereği tarafların geçimine, çocukların bakımına dair geçici önlemleri resen almakla görevlidir. TMK madde 169 şu şekildedir:
Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.
Nafaka davası ile değil de boşanma davası ile beraber talep edilen tedbir nafakasına, 18 yaşını doldurmamış çocuklar için de eş için de hükmedilebilir. Söz konusu nafaka geçici tedbir niteliği taşır. Daimi devam eden, süreklilik arz eden bir nafaka türü değildir. Bu itibarla, tedbir nafakasına hükmedilirken eşler arasındaki kusur durumu gözetilmez. Dava esnasında eşlerin maddi durumunu değerlendiren hakim, taraflardan biri lehine tedbir nafakasına hüküm verebilir.
Boşanma davasının açılmasıyla birlikte hakim, TMK 169 gereği yükümlülüklerini yerine getirir. Bu kapsamda, tarafların herhangi bir istemi olup olmaması gözetilmeksizin gerekli görüldüğü takdirde tedbir nafakasına karar verilebilir. Nafaka hususunda bir talep bulunuyorsa taleple bağlılık ilkesi kapsamında talepten daha fazlasına hükmedilmez.
Dava esnasında tarafların koşulları ve ekonomik durumları değişebilir. Bu durumda dava hakimi talep üzerine veya resen nafaka miktarına ilişkin düzenlemelere gidebilir. Tedbir nafakası, boşanma ile beraber talep edildiği takdirde herhangi bir harca tabi değildir. Zira tedbir nafakası boşanmanın feri niteliğindedir. Hükmedilen tedbir nafakası, boşanma davasının kesinleşmesine kadar devam eder. Davanın kesinleşmesinin ardından ya sona erer ya da yoksulluk veya iştirak nafakası olarak devam eder.
Tedbir nafakasına ilişkin merak edilen hususlardan birisi de nafakanın ne kadar süre ile bağlanacağıdır. Tedbir nafakası davası, boşanma davasından önce açılırsa hakim bir yeni karar verene değin tedbir nafakası devam eder. Nafakaya ilişkin verilen hüküm, şartların değişmesi halinde ve taraflardan birinin uyarlama davası açması üzerine düzenlenebilir. Bu doğrultuda nafaka miktarı artırılabilir, azaltılabilir veya tedbir nafakası talep gerekçesi son ortadan kalktı ise nafaka da tamamen kaldırılabilir. Uyarlama davası, tedbir nafakasına ilişkin değişiklik talebini konu alır. Uyarlama davasında yetkili mahkeme, ilk kararı veren Aile Mahkemesidir.
Boşanma davası ile birlikte tedbir nafakasına hükmedildiğinde nafaka, davanın kesinleşmesine kadar devam eder. Bu süreçte taraflara ilişkin şartlar ve durumlar değişirse, eşlerden birinin talebi üzerine nafaka üzerinde düzenlemeler yapılabilir.
Tedbir nafakası miktarı, Medeni Kanun’da ifade edilen kriterlere bağlı kalınmak kaydıyla hakim tarafından takdir edilir. Hakim, tarafların geçinmesi, barınması ve çocukların korunması hususlarını gözeterek nafaka miktarını belirler. Miktarın belirlenmesine etki eden ikincil faktörler de bulunur. Bu faktörler; eşlerin iş hayatı, ekonomik durumu, kazandıkları gelir, malvarlıkları, çocukların eğitim durumu ve yaşı, müşterek konutun kira olup olmaması ve sair faktörlerdir. Tedbir nafakası ödemekle yükümlü taraf bu yükümlülüğünü yerine getirmezse nafaka alacaklısı cevri icra ile tahsil yoluna gidebilir.
İştirak Nafakası Davası
İştirak nafakası, tarafların ergin olmayan müşterek çocuklarının üstün yararı gözetilerek çocuk lehine verilen nafaka türüdür. İştirak nafaka davası söz konusu olduğunda, nafaka yükümlüsü, velayeti kendisine verilmeyen taraftır. İştirak nafakasına hükmedilebilmesi için tarafların kusur durumu gözetilemez. Zira nafakanın amacı, 18 yaşından küçük çocuğun giderlerine, velayet hakkını elinde bulundurmayan tarafın mali gücü oranında katılmasını sağlamaktır. Söz konusu nafaka; fiili olarak çocuğa bakan taraf, atanan kayyım veya vasi tarafından talep edilebilir. Bununla birlikte ayırt etme gücüne sahip çocuk da iştirak nafakasını talep edebilir.
Nafaka davasına ilişkin hususları merak eden kişiler, iştirak nafakasının ne zaman son bulacağı hususuna da yanıt arar. Bu nafaka, çocuğun 18 yaşını tamamlaması, evlenmesi veya mahkeme kararı ile ergin kılınması halinde kural gereği sona erer. Fakat Medeni Kanun bu hususa bir istisna getirmiştir. Çocuk ergin olduktan sonra eğitim hayatına devam ediyorsa iştirak nafakası sona ermez. Çocuğun eğitim hayatı tamamlanıncaya değin ödenmesi gerekir. İştirak nafakasına miktarı belirlenirken hakim, TMK md.4 hükmünü gözeterek tarafların mali durumu, çocuğun yaşı ve eğitim durumu, ekonomik şartlar ve sair hususları değerlendirerek miktarı tayin eder.
Yoksulluk Nafakası Davası
Nafaka davası kapsamında sıkça merak edilen nafaka türlerinden birisi de yoksulluk nafakasıdır. Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek taraf, diğer taraftan daha fazla kusurlu değilse yoksulluk /nafakası talep edebilir. Söz konusu nafakanın talebi için öncelikle boşanma nedeniyle yoksulluğa düşmek gerekir. Eşlerin kusur durumu denkse veya nafaka yükümlüsünün hiç kusuru yoksa dahi nazı hallerde yoksulluk nafakasına hükmedilebilir. Yoksulluk nafakası için nafaka alacaklısının talebi aranır. Zira bu nafaka, hakimin resen hükmedebileceği nafaka türlerinden değildir. Süresiz olarak hükmedilen yoksulluk nafakası;
- Nafaka alacaklısının evlenmesi,
- Taraflardan birinin vefat etmesi,
Durumunda kendiliğinden sona erer. Ancak aşağıdaki hallerin varlığında ise mahkeme kararı ile kaldırılabilir. Bu haller şu şekilde ifade edilebilir:
- Yoksulluğun ortadan kalkması,
- Nafaka alacaklısının evlilik olmaksızın fiilen evliymiş gibi bir başkasıyla yaşaması ve haysiyetsiz hayat sürmesi.
Boşanma davasında da talep edilebilen yoksulluk nafakası, evliliğin boşanma ile sonlanmasının ardından 1 yıl içinde, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesinde açılacak nafaka davası ile talep edilebilir.
Yardım Nafakası Davası
Yardım nafakası, desteğinden mahrum kalmasıyla yoksulluğa düşecek üst soy, alt soy ve kardeşlere verilen nafaka türü olup TMK md.364’te düzenlenmiştir. Talep halinde bağlanan bu nafakada yoksulluktan ne anlaşılması gerektiğini Yargıtay içtihatları izah etmektedir. Buna göre; yeme, içme, barınma, giyinme, sağlık, ulaşım, eğitim ve kültür gibi kişinin maddi varlığını geliştirmek amacıyla mecburi ve elzem görünen giderleri karşılayacak miktarda geliri bulunmayanlar yoksul olarak değerlendirilir. Yardım nafakası davasında yetkili mahkeme, taraflardan birine ait yerleşim yeri mahkemesidir.
Yardım nafakası dışındaki diğer üç nafaka türü doğrudan boşanma davası ile ilgili olduğu için, emsal davalar ile deneyim kazanmış yetkin bir boşanma avukatı ile birlikte hareket etmek, dava sürecinde hak kaybı yaşamak ve süreci hızlandırmak adına önemlidir. Aile Hukuku ve medeni kanun hakimiyeti yüksek bir avukattan hukuki danışmanlık alındığında nafaka ve nafaka davasına ilişkin arzu edilen müspet sonuç kısa zamanda elde edilebilir. Zira nafaka davası, hukuki prosedürün oldukça hassas bir şekilde işletilmesi gereken dava türleri arasındadır.
Nafaka Davası İçin Gerekli Belgeler
Nafaka davası için gerekli belgeler söz konusu olduğunda, evleviyetle dava dilekçesi düzenlenmelidir. Nafaka talebinin gerekçesi açık ve net bir biçimde dava dilekçesinde belirtilmeli, nafakaya gereksinim duyulduğunu ispat eden bilumum belge, dava dilekçesiyle beraber görev – yetki sahibi mahkemeye ibraz edilmelidir. Dilekçenin usulüne uygun düzenlenmesi için yetkin bir avukattan yardım almak, en doğru ve isabetli yaklaşım olacaktır.
Boşanmadan Nafaka Davası Nasıl Açılır?
Türk Medeni Kanunu’nun 195.maddesi, eşlerden birinin evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda hâkim müdahalesinin talep edilebileceğini düzenlemiştir. İşbu düzenleme uyarınca boşanmadan nafaka alınabilmesi mümkündür. Boşanmadan alınabilen bu nafaka, tedbir nafakası olarak adlandırılır. Hâkim, TMK m.197 hükmüne dayanarak eşlerin müşterek hayatına ara verilmesi durumunda, taraflardan birinin diğerine yönelik parasal katısına dair tedbir alır. Taraflar boşanmadan nafaka kararı verilebilmesi için müşterek yaşama ara verilmesinin haklı bir gerekçeye dayanması şarttır.
Boşandıktan Sonra Nafaka Davası Nasıl Açılır?
Boşandıktan sonra nafaka davası açılıp açılamayacağı hususu, boşanmanın, anlaşmalı ya da çekişmeli boşanma davalarından hangisiyle gerçekleştiğine göre farklı şekilde incelenir. İlk olarak, anlaşmalı boşanma davasıyla boşanan ve fakat boşanma sırasında yoksulluk nafakası talebinde bulunulmayan boşanmaları izah edelim. Yargıtay, anlaşmalı boşanma esnasında yoksulluk nafakası talep edilmemişse, boşanmadan sonra yoksulluk nafakası talep edilemeyeceği yönünde karar vermiştir. Fakat, anlaşmalı boşanma protokolünde yoksulluk nafakası talep edilmeyeceği sarih bir biçimde düzenlenmemişse, daha sonra yoksulluk nafakası isteminde bulunulabilir.
Çekişmeli gerçekleşen ve mahkeme ilamında nafakaya hükmedilmemiş boşanmalarda ise, boşandıktan sonra nafaka davası açılabilir. Fakat, 4721 Sayılı TMK m.178 hükmü uyarınca, nafaka alacaklısının bir yıl içinde dava açarak yoksulluk nafakası talebinde bulunması gerekir. Buradan da anlaşılacağı üzere, boşanma kararının kesinleşmesiyle başlayan bir yıllık zamanaşımı söz konusudur. Zamanaşımının geçirilmesi durumunda, nafaka alacaklısı yoksulluk nafakası için gerekli şartları haiz olsa dahi nafaka talebinde bulunamaz.
Nafaka Davası Dilekçe Örneği
Nafaka davası dilekçesi, somut olayın tüm özelliklerini içerecek biçimde, Aile Mahkemesine ibraz edilmek üzere düzenlenir. Dilekçeye ek olarak sunulacak belgeler, nafaka davası dilekçesi hazırlanırken toplanmalıdır. Söz gelimi, çocukların eğitim hayatına devam ettiğini gösterir belge, giderlere dair dekontlar, kurs kayıtları vs. Nafaka davası dilekçesi hazırlanırken avukat yardımına başvurmak, hatalı veya ihmali işlemde bulunmamak ve dolayısıyla hak ve zaman kaybı yaşamamak adına önemlidir. Bu itibarla, nafaka davası dilekçe örneği üzerinden dilekçe hazırlanmamalı, her somut olay için özel dilekçe hazırlanmalıdır.
Nafaka Dava Dilekçesi Örneği
… AİLE MAHKEMESİNE
Davacı : Adı ve Soyadı, T.C. Kimlik Numarası, Adresi
Davalı : Adı ve Soyadı, T.C. Kimlik Numarası, Adresi
Konu : Ortak Çocuklar Hakkında Nafaka Kararı Verilmesi Talebidir.
Açıklamalar:
Hukuki Deliller :
Hukuki Sebepler :
Talep ve Sonuç :
Ad Soyad
İmza
