Türk Medeni Kanununun 14-15-16. Maddelerinde kısıtlılık kararının kaldırılması ve kısıtlılık ile ilgili bilgiler tanımlanmıştır. Kısıtlılık kararının alınması ve kaldırılmasında ilgili mahkemeler yetkilidir.
Kısıtlılık Kararı Nasıl Kaldırılır?
Kısıtlılık kararının kaldırılması mahkeme kararı ile olur. Vesayet altında bulunan kişinin yaşadığı yerleşim yeri mahkemesi, kaldırma kararının alınmasında yetkili ve görevlidir.
Bazı durumlarda ise Sulh Hukuk Mahkemesi, kısıtlılığın kaldırılmasında yetkilidir. Avukat kanalıyla ya da kişisel olarak mahkemeye verilecek olan dilekçe ile kısıtlılık kaldırılabilir.
Ancak kısıtlılığın kaldırılması, kısıt türüne göre bazı durumlarda otomatik olarak gerçekleşebilir.
Kısıtlılık Kararı Ne Zaman Kalkar?
Aşağıdaki koşulların oluşması ile birlikte, kısıtlılık kararı ya otomatik olarak ya da mahkeme kararı ile kalkabilir.
Ergenlik Yaşına Gelindiğinde Kısıtlılığın Kaldırılması
Yaşamını idame ettiremeyecek fiziksel ve zihinsel özelliklere sahip olan kişiler, ergenlik yaşına geldiklerinde yani yasal olarak 18 yaşını doldurduklarında kısıtlamaları otomatik olarak kalkar. Yani ilgili yasalara göre kendi yaşamlarını idame ettirecek düzeye geldikleri kabul edilir.
Hapis Cezası Sonunda Kısıtlılığın Kaldırılması
1 yıldan fazla olan hapis cezalarının sonunda, kişinin kısıtlılığı kalkmış olur. Hapis cezaları sonrasında kişi hürriyetine kavuşacağı için kısıtlılık da otomatik olarak kalkacaktır.
Akıl Zayıflığının Ortadan Kalkması
Akıl zayıflığı ya da akıl hastalığı tamamen tedavi edilen kişi, sağlık raporu ile mahkemeye başvurarak, kısıtlılığının kaldırılmasını isteyebilir.
Kötü Yaşam Tarzı ve Savurganlık Nedeniyle Kısıtlılığın Ortadan Kalkması
Alkol ve uyuşturucu bağımlısı ve kötü yaşam türüne sahip olan kişiler, hayatlarını sağlıklı bir şekilde idame ettiremezler. Dolayısıyla bu yaşam tarzlarının terkedilmesi ve ilgili kuruluşların da bu durumu onaylaması sonucunda kısıtlılık kararı kaldırılabilir. Ancak kısıtlılık kararının kaldırılması için gereken belgelerle mahkemeye başvuruda bulunulması gerekir.
Kişinin İsteği Üzerine Kısıtlılığın Kaldırılması
Vesayet altında bulunan kişi mahkemeye dilekçe ile başvurarak, kısıtlılığının kaldırılmasını talep edebilir. Ancak bunun için geçerli bir neden sunmalıdır. Sunduğu nedenleri de delillendirmesi gerekir.
Kısıtlılık Kararının Kimler İsteyebilir?
Avukat yardımıyla vesayet altındaki kişiler kısıtlılığının kaldırılmasını talep edebilir. Mahkeme ise öncelikle kısıtlılığa neden olan durumların tamamen ortadan kalkıp kalmadığına göre karar verecektir.
Kötü yaşam tarzında, vesayet sahibi olan kişi, kötü yaşam tarzının sona erdiğini mahkemeye bildirerek, kısıtlılığın kaldırılmasını isteyebilir.
1 yıldan fazla hapis cezasına çarptırılmış olan kişiler, cezalarının sona ermesinden sonra otomatik olarak kısıtlı durumdan çıkmış olurlar.
Vesayetin Kaldırılması Davası
Kısıtlılık kararının kaldırılması mahkeme yoluyla gerçekleşebilir. Ayrıca mahkeme tarafından atanan vesayet makamı tarafından da vesayetin kaldırılması gerçekleştirilebilir.
Vesayet makamı görevlileri, vasiyi düzenli olarak kontrol ederler. Çünkü vasilik görevini yerine getiren kişilerin görevlerini yaptıklarının vesayet makamı tarafından denetlenmesi gerekir.
Yetkili kişiler, vasinin görevini kötüye kullandığını tespit ederlerse, vasi olan kişiyi değiştirebilir ya da vasilik durumunun kaldırılmasına karar verebilirler.
Vesayet altındaki kişi avukat aracılığı ile Sulh Hukuk Mahkemesine başvuruda bulunarak, vasiliğin kaldırılmasını talep edebilir.
Türk Medeni Kanunu Madde 472 ve 474’te bu durum şu şekilde yer almaktadır:
“Madde 472- Diğer kısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir. Kısıtlı ve ilgililerden her biri, vesayetin kaldırılması isteminde bulunabilir.
Madde 474- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı yüzünden kısıtlanmış olan kişi üzerindeki vesayetin kaldırılmasına, ancak kısıtlama sebebinin ortadan kalkmış olduğunun resmî sağlık kurulu raporu ile belirlenmesi hâlinde karar verilebilir”
Görüldüğü üzere mahkemede vesayet kurumunun da görüşü alınarak, vasi olan kişinin görevi sonlandırılabilir. Genel olarak ise yasada belirtilen durumlar ve şartlar meydana geldiğinde, vasilik görevi kendiliğinden sona ermektedir.
Kısıtlılık kararının kaldırılması ile ilgili yasa metinlerini, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf bu bağlantıdan inceleyebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Kısıtlı Adayı Mahkemeye Gitmezse Ne Olur?
Kısıtlı adayı hakkında, mahkemede dinlenilmeden kısıtlılık kararı verilemez. Mahkeme, kısıtlı adayı hakkında karar vermeden önce kısıtlama nedenine ilişkin olarak kısıtlılık adayını dinler.
Vasi Adayı Mahkemeye Gitmezse Ne Olur?
6100 sayılı yürürlükteki Hukuk Muhakemeleri Kanununun 150. maddesinde; “Usulüne uygun şekilde davet edilmiş olan taraflar, duruşmaya gelmedikleri veya gelip de davayı takip etmeyeceklerini bildirdikleri takdirde dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir. Usulüne uygun şekilde davet edilmiş olan taraflardan biri duruşmaya gelir, diğeri gelmezse, gelen tarafın talebi üzerine, yargılamaya gelmeyen tarafın yokluğunda devam edilir veya dosya işlemden kaldırılır. Geçerli bir özrü olmaksızın duruşmaya gelmeyen taraf, yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemez.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Denetimli Serbestlikte Vasilik Devam Eder mi?
Denetimli serbestlik kapsamında cezaevinden dışarı çıkan hükümlü hakkında verilen vesayet kararı re ‘sen son bulur.